Ella, Linda, Levente, Katalin2025. február 13., csütörtök
Egyéb

Az ember és a gólya kapcsolatát vizsgálták

National Geographic Magyarország

Arra voltak kíváncsiak a szakemberek, hogy mióta élnek a fehér gólyák a mai európai elterjedési területükön.

Forrás: Kai-Michael Thomsen

A gólya szerencsét, jóllétet hoz, sőt, a gyerekeket is ők kézbesítik, ma a jelenlétük az egészséges környezetet jelzi. Szinte nincs is más olyan madár Európában, amelyhez ennyire pozitív kapcsolata fűződne az embernek – de vajon mióta? A gólya és az ember kapcsolatának múltba visszanyúló történetét vázolták fel német kutatók, egy régész és egy ornitológus. Az eredményeik a Journal of Ornithology folyóiratban jelentek meg.

Az ember gyakran természetesnek veszi, hogy a madarak tavasszal megérkeznek, ősszel elvonulnak, és bele se gondol, hogy a jégkorszakban ez a vándorlási rendszer még nem létezhetett a mai formájában. Ahogyan enyhült az idő, úgy repültek egyre távolabb a telelőterületeiktől a madarak, és hódították meg a mai élőhelyüknek számító területeket. A kutatók most azt vizsgálták meg, hogy vajon a régészeti leletekben (több ezer lelőhelyen) megismert madárcsontok adatai szerint mikor és hol jelent meg a gólya.

Az ókor végén még a Római Birodalom határa volt a gólyahatár

Az adatok azt mutatták, hogy a kontinens azon részében, ahol ma igen sok a gólya, Európa északkeleti részén – a kutatók e régióba tartozóként értik Északkelet-Németországot, Lengyelországot és Ukrajnát – csupán a középkorban jelentek meg a fehér gólyák. Ez annyit tesz, hogy 1500 évvel ezelőtt a gólya jelenléte még a kontinens legnyugatibb régióira (Rajna-völgye), illetve déli felére (Ibéria, Balkán) koncentrálódott. Az ókorban a gólyák elterjedésének határa egybeesett a Római Birodaloméval, és a kutatók szerint ez nem véletlen.

Különféle korból való gólyamaradványok térképen. A szürkére színezett rész jelzi, hol honos a fehér gólya ma, a karikák az egyes korok elterjedésének bizonyítékai a régészeti leletekben.
Forrás: Journal of Ornithology

A gólya már ebben az időszakban is nagyon szorosan kötődött az emberi jelenléthez, úgynevezett szünantróp madarak voltak, a fészkeiket az ember által művelt szántók és legelők meglétéhez lehetett kötni. Eredetileg a faj a nyílt, nedves-füves térségeket kedveli, de igen jól alkalmazkodik az ember által átalakított, számára kedvezőbbé vált tájhoz.

A gólya-ember szoros viszonyáról már olyan ókori szerzők is megemlékeztek, mint Plinius, és római dísztárgyakon, falfestményen is találkozni lehetett a gólyával. A Római Birodalom határain kívül alacsonyabb volt a népsűrűség, nem volt olyan intenzív a mezőgazdálkodás, emiatt lehetett az a régió kevésbé vonzó a gólyák számára.

Érdekes módon, míg a római időkben Nagy Britanniában is volt gólya, ezt követően szinte teljesen eltűntek a szigetekről és csak ezer év elteltével jelentek meg újra, de ma is ritkaságnak számítanak, csak az országba betévedő, évi átlag 20 madárról lehet tudni. Nem véletlen, hogy a brit mesékből is hiányzik a gólya. Itáliában, ahol a római időkben még közismert volt, később szintén hiányzott a madár, és csak a 20. század második felében, visszatelepítési törekvéseknek köszönhetően jelent meg újra.

A leletek alapján a Duna-menti síkságokról a Balti-tenger partvidékére mintegy 700-1000 éve terjedt át a gólya, a lengyel területeken 1584-ben született ornitológiai leírásban már meghonosodott madárként tekintettek rá. Észtország területén a 19. században jelent csak meg a madár, 1841-ben fészkelt először.

Míg 1900 körül is maximum 40 pár lakott itt, ma 4500-5500 pár lakja az országot. 2015-ben már finn területen is raktak fészket fehér gólyák.

A kutatás azt mutatja, hogy a fehér gólya az ember által a mezőgazdaság céljával erdőmentessé tett tájat követi, és annak köszönhetően, hogy az ember szívének kedves madár volt mindig is, nem is vadásztak rájuk. Gyakorlatilag az embernek köszönhető a mai elterjedésük.

Új ruhába öltöznek hazánk hatalmas, ritka madarai

Új ruhába öltöznek hazánk hatalmas, ritka madarai

Nyakukat vörös színnel ékesítik ki, és hosszú bajszot is növesztenek.

Barangold be a világot a National Geographic magazinnal!

Barangold be a világot a National Geographic magazinnal!

Legyél Te is előfizetője a világ első számú ismeretterjesztő magazinjának!

Már előrendelhető legújabb különszámunk

Már előrendelhető legújabb különszámunk

Hős lovagok, robosztus kővárak, érzelmes trubadúrok. Hatalmi törekvések, művészi alkotások és mindennapi élet a Római Birodalom bukásától a reneszánszig ívelő, lebilincselő időszakban.

Alpakák és sarki fény a hét képein

Alpakák és sarki fény a hét képein

A National Geographic magazin online kiadásának önök küldték rovatába olvasóink fotóit várjuk, a nap képeit ezen felvételek közül választjuk ki. A magazin hétvégenként külön cikkben mutatja be az adott hét kiemelt fotóit, ezúttal a 2025. február 3. és 9. közötti időszak nap képeit ismertetjük.

Darth Vader a tengerben lakik Vietnám közelében

Darth Vader a tengerben lakik Vietnám közelében

Az óriás vízi ászkarákok egy újonnan felfedezett faja Vader nagyúr sisakjára hasonlít, csak épp rózsaszínű.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket