Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Föld

Tenger alatti vulkánkitörés japán vizeken

National Geographic Magyarország

Az Ivo Dzsima közelében lévő tenger alatti vulkán augusztus közepén produkált robbanásos kitörést.

Forrás: NASA Earth Observatory

A Fukutoku-Okanoba nevű vulkán a tenger felszíne alatt mintegy 25 méterrel rejtőzik, ám időnként életjelt ad magáról. Az esetek jó részében ez abból áll, hogy a helyszínen zöldesre színeződik a tengervíz a vulkánból kiáramló kén miatt, esetleg kissé gőzölög is. 2021. augusztus 13-án azonban ennél jóval többet mutatott magából a vulkán: heves robbanással tört ki, kitörési felhője igen nagy magasságba jutott fel, műholdas mérés alapján 16 kilométerre, vagyis a sztratoszféra alsó határrégiójába, számolt be az Earth Observatory.

Legtöbbször csak a zöldesre színeződő tengervíz árulkodik arról, hogy a felszín alatti vulkán éledezik.
Forrás: Wikimedia Commons közkincs

„A tenger alatti kitöréseknél azon múlik, mennyire jár majd erős robbanással az esemény, hogy milyen arányban áll a kitörés anyaga – így a láva, a vulkáni hamu és a gázok, s a víz. Ha a kitörés anyagához képest nagyon sok a víz, akkor kevéssé erős robbanás várható, azonban amikor viszonylag kevés víz társul a kitörés anyagához, akkor erőteljes robbanás következik be” – magyarázta Erik Klemetti, a Denison Egyetem vulkanológusa. „Ha a kitörés mindössze néhány méter mély vízben történik, akkor ez is rátesz a robbanékonyságra.”

A víz alatti kitörésekre jellemző látványos jelenség, amikor a vulkáni hamuval és gázokkal teli robbanások kakastaréjra emlékeztető formavilágot mutatnak. Az ilyen sekély vízben létrejövő kitöréseket Surtsey-típusú kitörésnek hívják az izlandi Surtsey-sziget születésének megfigyelései után. A fotó a Fukutoku-Okanoba egy korábbi kitörése alkalmával készült.
Forrás: Wikimedia Commons közkincs

A japán vulkán friss kitörését a japán parti őrség egy arra járó repülőgépéről vették észre, ám kicsivel ezt megelőzően már a Himawari–8 műhold felvételén is látszott az egyre növekvő kitörési felhő. Hamarosan a Terra műhold következett, amely a hófehér, jórészt vízgőzből álló, sok száz kilométerre nyugatra elnyúló felhőt örökítette meg. Az ezt követő napon, 14-én a NASA „CALIOP” nevű műszerével mérték meg a kitörési felhő magasságát.

Azonban a japán hatóságok nem vártak eddig: a kitörés kezdete után pár órával már kiadták a légkörbe jutó vulkáni hamuról szóló figyelmeztetést, ez ugyanis a repülés számára rendkívüli veszélyforrást jelent. Különösen a nagy magasságba, a normál légi útvonalaknál, vagyis kb. 10 kilométernél magasabbra kerülő vulkáni hamutól tartanak, az ilyen kitörési felhőkből kihullhat a hamu az alatta elszálló repülőgépekre is. Nehéz ilyenkor eldönteni, hogy hol húzódik a biztonságos repülés határa. A japán kitörést követően számos Fülöp-szigetekről Japán felé tartó légi járatot kellett törölni.

Zárójel alakú ideiglenes szigetecskék jelzik a vulkán helyét,
Forrás: NASA Earth Observatory

A kitörés érdekességei ezzel még nem értek véget. A vulkánkitörést követően kis szigetecske született, amely azonban igen laza anyagból áll, ilyen a tenger alatti hegy korábbi működésekor (legutóbb 1986-ban) is kialakult, de csak azért, hogy azután hamarosan elmossa a hullámverés. A 2021. augusztus 17-én készült Landsat 8 felvételen láthatjuk a kis zárójelhez hasonló szigeteket, amelyeket a vulkán tetejének ideiglenes jelzéseként foghatunk fel. Azt nem lehet tudni, vajon meddig maradnak majd a tenger felszíne felett.

Horzsakő „úszó sziget” műholdfelvételen.
Forrás: NASA Earth Observatory

A Landsat felvételén még egy izgalmas dolgot megismerhetünk: a kitöréskor a felszínre jutott horzsakő alkotta hatalmas kiterjedésű „úszó szigeteket”. A horzsakő apró hólyagokból épül fel, amelyet levegő tölt ki, s így a víz felszínén lebeg, majd egy idő – nem ritkán hosszú hónapok vagy évek – elteltével a víz apránként beszivárog e hólyagokba, s így a nehézzé váló kövek elsüllyednek. Addig azonban a tengeri élővilág számára jelenthetnek búvóhelyet. Azonban, ami az élővilágnak pozitív hatású, az a hajózás számára veszélyforrás, a kő megkarcolhatja, megsértheti a hajók testét vagy a propellereit, eldugulhatnak tőle a hűtőrendszerei, motorjai.

A tenger alatti vulkánkitörésekről azonban még mindig nagyon kevés adat áll rendelkezésre, e kitörések általában a lakott helyektől távol esnek, szemtanúk nélkül, így gyakran csak a műholdképek figyelmeztetnek rájuk, esetleg repülőgépekről veszik észre őket. Nem ritka az sem, hogy a „semmiből” megjelenő horzsakő-szigetek jelzik csupán, hogy volt valahol egy tenger alatti kitörés.

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Úgy döntöttek, befejezik a Harvard Egyetem kis léptékű klímamérnöki kísérleteinek sorozatát, a SCoPEx-et.

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Észak-Amerika legmagasabb hegycsúcsa 6190 méteres tengerszint feletti magasságú, és több mint 2700 méterrel nyúlik a környezete fölé.

A világ legdélebbi postahivatala

A világ legdélebbi postahivatala

A postát egy alapítvány üzemelteti, a közvetlen szomszédok pedig elegáns frakkot hordva csúszkálnak a hóban.

Kína nem beszél, csak halad

Kína nem beszél, csak halad

A kínai űripar hatalmas lépésekkel halad előre, nemrégiben indították el a Hold körül kiépülő kommunikációs átjátszó műholdrendszer új tagját.

Még több holdrengés

Még több holdrengés

1969-1977 között mintegy 13 ezer holdrengésről készítettek méréseket a Holdon elhelyezett szeizmométerek, legalábbis eddig így tudtuk.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket