Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Föld

Miként zajlott a Yellowstone utolsó szupervulkáni kitörése?

National Geographic Magyarország

Mintegy 631 ezer évvel ezelőtt volt a híres vulkán utolsó, igazán nagy kitörése, amelynek során a ma ismert kaldera kialakult.

A Yellowstone szupervulkáni kitörése során lerakódott kőzetrétegek ma meghatározói a nemzeti park kies tájelemeinek.
Forrás: Wikimedia Commons

 

Nemrégiben eddig ismeretlen kőzetrétegeket fedeztek fel a kalderában, amelyeknek köszönhetően új információkat olvashattak ki a szakemberek arról, hogy miként zajlott e legutóbbi szupervulkáni kitörés, számolt be a USGS, az USA Geológiai Szolgálata.

Bár a mi életünkben a Yellowstone újabb nagy erejű robbanásos kitörése szinte teljesen kizárható, az sosem árt, ha a múlt ilyen eseményeit pontosabban értjük, ha megtudjuk a kitörés eseményeinek időrendjét, illetve kiderítjük, hogy minek hatására indult be a kitörés. Az ilyen adatok segítik a geológusokat abban, hogy elképzeljék egy lehetséges jövőbeli kitörés kezdetét. Ezekhez az információkhoz legnagyobb eséllyel jelenleg a terep feltérképezése és geokémiai elemzések útján juthatunk hozzá.

A Lava Creek-kitörés során ekkora területen szóródott a Yellowstone hamuja. Piros pont jelzi a vulkán helyét.
Forrás: Wikimedia Commons

Nagyjából 631 ezer éve, több tízezer év pihenő után feléledt a Yellowstone, elkezdődött a Lava Creek néven ismertté vált kitörése, amely 1000 köbkilométernyi kőzetet juttatott a felszínre, és Mexikótól Kanadáig terjedő területen rakódott le a hamurétege. Annak ellenére, hogy ez volt a Yellowstone időben hozzánk legközelebb eső szupervulkáni kitörése, alig tudunk róla valamit. Nemrég azonban találtak két helyen is olyan kőzeteket, amelyek alapján a kitörés időtartamáról fontos adatokat tudtak meg a szakemberek.

Nagyon sokan úgy képzelik el a szupervulkáni kitöréseket – és ebben valószínűleg jelentős szerepe van az e témában készült filmeknek – , hogy egyetlen gigantikus robbanás az egész, amelyben a néhány kilométeres mélységben lévő magmatározó egyszerre kiürül, majd beroskad. Lelki szemeink előtt egy forró gázból és kőzetolvadékból álló keverék hömpölyög felfelé, és képez azután lehullva vastag kőzettörmelék- és hamulerakódásokat, amely a forróság miatt összetapadó réteggé áll össz (ilyen kőzeteket hazánkban is láthatunk pl. a Bükkben). Azonban ez nem mindig így történik.

A Huckleberry Ridge kitörésben lerakódó rétegeken felismerhetőek az eső, illetve jég nyomai. A rétegek szakaszos működés során rakódtak le.
Forrás: USGS

A 2,1 millió évvel ezelőtti Yellowstone-kitörés például szakaszosan zajlott, a Huckleberry Ridge tufarétegét létrehozó eseményben óráktól évtizedekig tartó szünetek voltak. A tufa egyes rétegein olyan nyomokat lehetett azonosítani, amelyek esőre, jégre utaltak, és az is kiderült, hogy a kitörést számos magmatest táplálta, vagyis nem egyetlen óriási magmatározó-kiürítésről szólt.

A legutóbbi, 631 ezer éves kitörésnél a nemrég talált kőzetek szintén érdekes történetet meséltek. Két réteget fedeztek fel, amelyek közül a korábban felszínre jutott teljesen kihűlt, majd feldarabolódott arra az időre, mire a második réteg lerakódott. A két esemény közt minimum több év, de akár évtizedek is eltelhettek. A harmadik, a szupervulkáni nagyságú robbanás csak ezeket követte időben! Ebből így egy komplex kitörési eseménysorozat képe rajzolódik ki, kisebb, évekkel-évtizeddel elválasztott kisebb robbanásokkal, amelyeket a fő robbanás kissé később követett. Korábban csak a fő robbanást ismerték, és csak az abból származó kőzetrétegeket vizsgálták.

Mikroszkópos vizsgálathoz készült vékonycsiszolat a nemrég felfedezett kőzetrétegek egyikéből vett mintán. A részletes vizsgálatok most is zajlanak.
Forrás: USGS

E kitörésről még lehet további információkat is kinyerni, a jelenleg is zajló geokémiai vizsgálatok révén, így majd kideríthető, hogy a fő kitörést megelőző robbanások során a felszínre került magma milyen összetételű, milyen hőmérsékletű volt, és milyen mélységből származhatott. Ez alapján majd eldönthetik a szakemberek, hogy ekkor már a fő kitörést tápláló hatalmas magmatestből „szivárgott”, vagy külön forrásból származott e két kisebb kitörést tápláló kőzetolvadék. Talán az is kiderül majd, hogy minek hatására indult meg e két korai kitörés.

A Yellowstone a világ egyik legjobban vizsgált vulkánja, ám, amint a példa mutatja, még itt is vannak a múltnak titkai, amelyek új történeteket mesélnek el a vulkánról.

Olvadó sarki jég

Olvadó sarki jég

Az elmúlt években a tudósok tanúi voltak, milyen elképesztő mértékben változik a tengeri jég kiterjedése. A 2016-os rekord alacsony értéket egy másik követte 2022-ben, majd egy harmadik 2023-ban.

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Úgy döntöttek, befejezik a Harvard Egyetem kis léptékű klímamérnöki kísérleteinek sorozatát, a SCoPEx-et.

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Észak-Amerika legmagasabb hegycsúcsa 6190 méteres tengerszint feletti magasságú, és több mint 2700 méterrel nyúlik a környezete fölé.

A világ legdélebbi postahivatala

A világ legdélebbi postahivatala

A postát egy alapítvány üzemelteti, a közvetlen szomszédok pedig elegáns frakkot hordva csúszkálnak a hóban.

Kína nem beszél, csak halad

Kína nem beszél, csak halad

A kínai űripar hatalmas lépésekkel halad előre, nemrégiben indították el a Hold körül kiépülő kommunikációs átjátszó műholdrendszer új tagját.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket