József, Bánk2024. március 19., kedd
Föld

Az erdőtüzek is veszélyeztethetik az ózonpajzsot

National Geographic Magyarország

2019-ben a különösen hosszú időn át tomboló szibériai erdőtüzek füstje a sztratoszférába is feljutott.

A Polarstern kutatóhajó
Forrás: AWI / Mario Hoppmann

A Polarstern kutatóhajó két évvel ezelőtti, északi sarkvidéki expedícióján, amelyről mi is rendszeresen tudósítottunk, számos más tudományos vizsgálat mellett a légkör magasabb részeinek tulajdonságait is mérték. E mérések során 7 kilométeres magasság fölött (a közepes szélességi körökön a sztratoszféra 10 km magasan kezdődik) olyan, kilométernyi vastag aeroszolréteget találtak, amelyről kiderült, a nyári szibériai erdőtüzek füstjéből ered. A réteg a következő év, 2020 márciusában is megvolt, és az ekkor végzett műholdas ózonmennyiség-mérések szerint aggasztóan alacsony volt e gáz szintje az északi sarkvidék felett. Hasonló esetek máskor és máshol is előfordultak, így például a hírhedt 2020-as ausztrál erdőtüzekkel kapcsolatban az Antarktika feletti ózonrétegben (vagyis az ózonlyuk magasságában). Bár az egyidejűség még nem jelent oksági összefüggést, ám a szakemberek szerint mindenképp érdemes alaposan megvizsgálni a helyzetet.

Az Atmospheric Chemistry and Physics szakfolyóiratban egy német vezetésű nemzetközi kutatócsoport számolt be a vizsgálatokról, amely a Polarstern kutatóhajó mérésein alapulnak. Arra jutottak, hogy az erdőtüzek negatívan befolyásolhatják az ózonpajzsot, így a klímaváltozásnak váratlan hatása lehet a légkör kémiai összetételére is. Az egyre nagyobb számban és méretben jelentkező erdőtüzek füstje az elmúlt években került egyre jelentősebb mennyiségben a sztratoszférába. A Science beszámolója szerint az 1970-es évek vége óta mérik, követik műholdakkal a légköri füst jelenlétét, azonban a sztratoszférában 2017 előtt nem tudták észlelhető mennyiségben kimutatni.

Mivel az északi sarkvidéken nincsenek magasba törő zivatarfelhők, amelyek könnyedén magukkal vinnék a füst szemcséit, senki se várta, hogy megjelenjenek. Bár az ausztrál esetben kialakultak a tűzvészekhez köthetőek magasba törő felhők, Szibériában egy anticiklon ezt megakadályozta a tűzvészek idején, így szennyező anyag más úton jutott el a sztratoszférába.

A kutatók úgy vélik, hogy ehhez elegendő volt, hogy a koromszemcsék a napfény hatására folyamatosan melegedtek, és így jutottak apránként egyre magasabbra a légkörbe. Az „önemelés” módszerét magyarázó és leíró modellt egyelőre nem publikálták még, de ennek számításai alapján a füst néhány nap alatt feljuthatott 10 kilométeres magasságba a sarkvidék felett. Az elképzelést megerősítették a CALIPSO műhold mérései: ezeken látni lehetett, amint a füst 4-ről 10 kilométeres magasságba emelkedett.

Ahhoz, hogy a füst képes legyen az ózon mennyiségét csökkenteni, a jelenlegi elképzelések szerint közvetett hatásra van szükség, mégpedig azon miniatűr páracseppecskék létrejöttében, amelyek felületén lejátszódnak az ózon bontásához elvezető kémiai reakciók. A páracseppecskék kialakulásához ugyanis valamiféle kondenzációs magra van szükség, és a feltételezések szerint ezt a feladatot a füst mikroszkopikus koromszemcséi képesek ellátni.

Bár nagyon sok még a kérdés a megfigyelések és a belőle levont következtetések kapcsán, az bizonyos, hogy olyan eseményt detektáltak a Polarstern mérései során, amelyre kénytelenek leszünk hosszú távon is odafigyelni.

Az ausztrál tüzek 11 évezrede

Az ausztrál tüzek 11 évezrede

Ausztráliában az őslakosok sok évezredes tapasztalatát ma már a tudomány is felhasználja a nagy tüzek megelőzésében.

Hatalmas elsüllyedt szigetet találtak Brazília közelében

Hatalmas elsüllyedt szigetet találtak Brazília közelében

Az Atlanti-óceán délnyugati medencéjében, a brazil partoktól 1200 kilométerre ma már csak a tengerfenék kiemelkedése maradt az egykori trópusi szigetből.

Ismeretlen óriásvulkán a Marson

Ismeretlen óriásvulkán a Marson

Az erősen lekopott vulkán eddig is a szemünk előtt volt, de úgy tűnik, nem láttuk a fától az erdőt.

Alig van már valami az Aral-tóból

Alig van már valami az Aral-tóból

Az egykor hatalmas közép-ázsiai tó, amely valaha a világ negyedik legnagyobb tava volt, mára a felismerhetetlenségig összezsugorodott.

Hópehelymatek

Hópehelymatek

Bár minden hópehely más, ám egy kutatás feltárta, hogy mégis mind ugyanolyan, ráadásul kiszámítható módon hull alá.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket