Aranka, Jeromos2025. február 08., szombat
Föld

Villámlások magasabb nézőpontból

National Geographic Magyarország

A műholdas megfigyeléseknek köszönhetően rendkívül sok új ismeretet szerezhettünk a villámokról.

Ilyen eloszlást mutattak a villámok 2020-ban
Forrás: NASA Earth Observatory

Bár a régi görögök úgy hitték, a villámok Zeusz fegyverei, ma már kicsit kevésbé misztikusak az elképzeléseink erről a természeti jelenségről. Ugyan bolygónkon bármely adott pillanatban villámok tucatja csapkod, mégis elég nehéz tanulmányozni őket, ezen változtatott gyökeresen a modern technika.

Az 1990-es évektől kezdődően vannak olyan érzékelők az űreszközökön, amelyekkel a villámlást követhetjük, figyelhetjük, így ezen megfigyelések alapján például elkészülhetett a villámcsapások globális térképe, amilyet az Earth Observatory bemutatott.

Az első ilyen térképet 2001-ben publikálták, amelynek adatai egy NASA- és egy kereskedelmi műhold műszeres mérésein alapultak. A frissen közzé tett térképhez már számos műholdon, illetve a Nemzetközi Űrállomáson (ISS) elhelyezett érzékelő műszerek, 1997-től folyamatosan gyűjtött adatait használták fel, és ebben fejlődést jelentett az ISS méréseinek sora. Az ISS ugyanis jóval északabbra lát rá bolygónkra, mint a szokványos megfigyelő műholdak, így először a rajta elhelyezett műszereknek köszönhetően lehetett a sarkvidéki villámokról is átfogó képet alkotni.

Az első, műholdas mérések alapján készült globális villámtérkép, 2001-ből.
Forrás: NASA Earth Observatory

Az egyre hosszabb megfigyelési időszak azt is lehetővé teszi, hogy a kutatók összehasonlításokat végezhessenek a korábbi évtizedek és a jelen villámlásai közt. Emellett az új szenzorokkal végzett mérések nemcsak egyetlen felszíni ponthoz köthetik a villámokat, hanem meg tudják határozni azt, hogy egy villám mekkora területi kiterjedésű volt. Ennek a lehetőségnek köszönhetően tudjuk például ma már, hogy milyen villám-rekordokkal rendelkezik bolygónk. „Egyes villámok, amelyeket mi csak megavillámnak nevezünk, elképesztően nagy területeket fognak át, néha több száz kilométert” – magyarázta Michael Peterson, a Los Alamosi Nemzeti Laboratórium szakembere. A valaha mért leghosszabb villám 2018-ban Argentína és Brazília egén 709 kilométeres utat tett meg, 11 másodperc alatt.

Catatumbo-villámlásnak nevezik a venezuelai Maracaibo-tó felett kialakuló folyamatos villámlást.
Forrás: Wikimedia commons

A világon villámokban leggazdagabb terület Venezuelában van, a Maracaibo-tó környékén naponta átlagosan 389 villámcsapást lehet mérni, köszönhetően a terület különleges földrajzi elhelyezkedésének, amely extra módon kedvez a zivatarok kialakulásának. A villámlás megakadályozta 1595-ben, az angol-spanyol háború során, hogy Sir Fracis Drake meglepetésszerűen támadja meg a területet, s ezzel eldöntötte a tengeri csata sorsát, majd ugyanígy döntötte el a Simón Bolivar-féle venezuelai függetlenségi felkelés során a spanyol támadók sorsát, akik a felkelés leverésére igyekeztek volna, ha nem villámlik.
Ilyen extrém hely még bolygónkon az afrikai Kivu-tó, Ruanda és a Kongói Demokratikus Köztársaság határán, napi átlag 368 villámcsapással.

A kutatók bíznak abban, hogy a műholdas megfigyelések és mérések eredményeként olyan trendeket is azonosítani tudnak a közeli jövőben, amelyek a klímaváltozással összefügghetnek, mivel változik a viharok gyakorisága, eloszlása és azok útvonala is. Emellett a villámok kisülései nitrogén-dioxidot hoznak létre, amely pedig üvegházgázként maga is hozzájárul a felmelegedéshez.

Hozzászólások

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Közel 6 millió évvel ezelőtt a messinai sókrízisnek nevezett időszak során a Földközi-tenger szinte teljesen kiszáradt, majd az időszak végén az Atlanti-óceán felől újra feltöltődött.

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Olyan fekete lyukak után kutattak, amelyeket sűrű por- és gázfelhő rejt, így nem látható a beléjük zuhanó anyag által kibocsátott fény.

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

A déli sarkvidéki jég évmilliók alatt halmozódott fel és őrzi a régi klímánk nyomát, valamint környezetünk számos tulajdonságát.

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Los Angelesben a környék száraz növényzetéről a városra átterjedt példátlan tűzvész pusztított, és egy ilyen tűz nemcsak azokat károsítja meg, akiknek odavész a háza.

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Lehet, hogy most pénzt spórolunk a fűtésen, nyáron viszont több hűtésre lesz szükségünk.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket