Aranka, Jeromos2025. február 08., szombat
Föld

Sok millió éves a grönlandi Hiawatha-kráter

National Geographic Magyarország

A néhány éve felfedezett, jelenleg jég alatti krátert egy Grönlandon régóta ismert vasmeteorittal hozták összefüggésbe, és a jégkorszak idejéből származónak tartották korábban.

A Hiawatha-gleccser végződése
Forrás: University of Copenhagen

A 31 kilométer átmérőjű, 1 kilométer mély krátert csupán néhány éve fedezték fel, az 1 kilométer vastagságú jégen áthatoló radarmérések alapján, s a becsapódási kráter voltát is csupán a jég alól eredő vízfolyás üledékszemcséi igazolták. A felfedezéskor közvetett, a krátert fedő jég radarképéből kinyert adatok alapján becsülték meg a kráter lehetséges korát, ennek alapján 3 millió évesnél fiatalabb volt, ám a kutatók csak pár ezer évesnek tartották, úgy vélték, a legutolsó jégkorszak végén keletkezhetett. Ha ez igaz lett volna, akkor a Hiawatha-kráter magyarázatként szolgált volna a fiatalabb dryas ezer éves lehűléséhez.

A fiatalabb dryas 13-12 ezer évvel ezelőtt, a jégkorból kilábaló, már melegedő Földön lezajlott, ezer éven át tartó lehűlés időszaka volt, amelyet számos kutató egy ekkor volt kisbolygó becsapódásához köt, ám a becsapódás nyomára mindeddig nem sikerült rábukkanni. Számtalan különböző adat igyekszik magyarázni az esetleges becsapódást, köztük az ekkor készült, a világ első templomaként számon tartott Göbekli Tepe csillagászati ihletésűnek tartott sziklafaragványai. A Hiawatha-kráter felfedezésekor sokan úgy tekintettek a jég alatti kráterre, mint a fiatalabb dryas lehűlését okozó becsapódás lehetséges maradványára.

Már ekkor nyilvánvaló volt, hogy bármilyen komolyabb következtetéshez a kráterből magából származó kőzetminták alapján lehet csak információkat gyűjteni.

A becsapódás nyomait viselő cirkonkristályok
Forrás: University of Copenhagen

Nemrégiben a Scientific Reports folyóiratban számoltak be a kutatók az elmúlt években végzett helyszíni vizsgálatokról, s az ezeket követő laboratóriumi elemzésekről: a dán és svéd szakemberek, és a kráteraljzatból eredő szemcséket vették górcső alá. A kutatási eredményeket a Koppenhágai Egyetem ismertette.

A kutatók több év számos expedíciója során a Hiawatha-kráterből a tengerpart irányába törmeléket is szállító gleccser végénél gyűjtöttek rengeteg mintát, egyrészt apró homokszemcséket, másrészt nagyobb kavicsokat. E minták sokaságának gondos vizsgálata vezetett el végül a kráter korát nyújtó eredményekhez, ám ez egyáltalán nem volt könnyű feladat.

A Hiawatha-kráter és a mintavételezés helyszíne
Forrás: University of Copenhagen

Miután a mintául szolgáló kőzetek és kristályok speciális szerkezeti átalakulásai alapján bizonyítani tudták, hogy a szemcsék a becsapódáskor keletkeztek, megvizsgálták a szemcsék korát, a bennük lévő cirkonkristályok argonizotóp-elemzése alapján, s ez, amint arról a kutatók beszámoltak, mintegy 58 millió évesnek adódott! Vagyis, a Hiawatha-kráter biztosan nem lehetett felelős a 13 ezer éve kezdődött fiatalabb dryas lehűléséért, így annak okát tovább kell keresniük majd a szakembereknek. Azt is meg kell majd vizsgálni, hogy az a becsapódás, amely 58 millió éve létrehozta a krátert, alig 7 millió évvel a dinoszauruszok kihalását jelentő Chicxulub-becsapódás után, vajon járt-e globális változásokkal.  58 millió évvel ezelőtt Grönlandot még nem jég, hanem mérsékelt övi esőerdők borították, 20 Celsius-fok környékén volt a hőmérséklet.

Hozzászólások

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Közel 6 millió évvel ezelőtt a messinai sókrízisnek nevezett időszak során a Földközi-tenger szinte teljesen kiszáradt, majd az időszak végén az Atlanti-óceán felől újra feltöltődött.

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Olyan fekete lyukak után kutattak, amelyeket sűrű por- és gázfelhő rejt, így nem látható a beléjük zuhanó anyag által kibocsátott fény.

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

A déli sarkvidéki jég évmilliók alatt halmozódott fel és őrzi a régi klímánk nyomát, valamint környezetünk számos tulajdonságát.

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Los Angelesben a környék száraz növényzetéről a városra átterjedt példátlan tűzvész pusztított, és egy ilyen tűz nemcsak azokat károsítja meg, akiknek odavész a háza.

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Lehet, hogy most pénzt spórolunk a fűtésen, nyáron viszont több hűtésre lesz szükségünk.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket