Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Föld

Ragyogó színek a Fekete-tengeren

National Geographic Magyarország

A nevével ellentétben nem feketét, hanem sokféle kéket és türkizt láthatunk a tenger vizének műholdfelvételén.

Forrás: Earth Observatory

A Fekete-tenger hazánk lakói számára is jól ismert, hisz sokan járnak nyaralni a partvidékére. Talán azt is sokan tudják, hogy a nevét nem a színéhez, hanem földrajzi elhelyezkedéséhez kötjük. Anatóliában (Törökország) szokás volt az égtájakat színekkel is jelképezni, s az északi irány a fekete színt kapta (a dél a vörös, a kelet a kékes-zöldes, a nyugat pedig a fehér), vagyis a Fekete-tenger anatóliai szemmel Északi-tenger volt. Törökül Karadeniz a neve, amelyből a „kara” ismerős lehet, számos közép-ázsiai nyelvben feketét, sötétet jelent, és rengeteg földrajzi névben találkozhatunk vele.

A fitoplanktonnak köszönhetően, távolról sem fekete tenger színeit az Earth Observatory a Suomi-NPP és a NOAA-20 műholdak 2022. június 20-án készült felvételei mutatják be. (A két műhold képeit egybedolgozták, hogy a napfény csillanásait és a képillesztési csíkok ne legyenek zavaróak, és a lényeg maradjon jól látható.)

A türkiz árnyalatok a vízzel együtt örvényló fitoplanktont jelzik. A Fekete-tengerre jellemző egyik fitoplankton-típus a kokkolitofórákhoz tartozó mészvázas alga, amelynek múltbéli előfordulásai számos, a Fekete-tenger és a Földközi-tenger kapcsolatát jelző adatot nyújtanak, a vízszinttől a vízhőmérsékletig. Az üledékekben vizsgált maradványaik a klímamúlt és az ősföldrajz igen fontos eszközei is.

Mészvázas fitoplankton: különféle típusú kokkolitofórák elektronmikroszkópos képen.
Forrás: wikimedia commons

A kokkolitofórák jelenlétében a tengervíz fehéreskék, világoskék árnyalatot mutat a műholdfelvételeken. Ezen alga csúcsidőszaka júniusban van, az egy hónappal a mostani kép előtt készült felvételen még épp csak kivehető a partok közelében.

A Fekete-tenger azonban akkor se halott, amikor sötét színben jelenik meg a műholdképen: a mészvázas alga helyett kovamoszatok (diatómák) lakják, amelyek a tavaszi időszakra jellemzőek, s jelenlétükben a víz inkább sötétebbnek látszik a felvételeken. A Fekete-tenger északkeleti partvidékénél készült felmérések alapján a tengerben rendelkezésre álló tápanyagok típusa és mennyisége is meghatározó abban, hogy az apróbb diatómák helyét nyárra átveszik a nagyobb kokkolitofórák. A diatóma gyors szaporodásba kezd, mikor a felszíni vizekben sok a nitrogén és a foszfor. Azután késő tavasszal és kora nyáron, amint a kevesebb vihar miatt nem keveredik, s rétegzettebbé válik a melegedő víz, s kevesebb rendelkezésre álló nitrogén van benne, ez a helyzet a kokkolitofórák számára kedvezőbb. A nyár végére, az időnként áthaladó viharok és a forduló szélirány miatt kissé felkeveredő vizet kihasználva azonban ismét a diatómák, ám ezúttal egy nagyobb termetű fajuk, veszi át a vezető szerepet.

A kétféle fitoplankton-típus a tenger táplálkozási láncára is hat: míg a diatómákat a medúzák és halak menüjén találjuk meg, addig a kokkolitofórákra azok a (szintén egysejtű) lények vadásznak, amelyektől esténként kékesen világít a tenger: a Noctiluca scintillans nevű dinoflagelláták (páncélos ostoros egysejtű) zsákmányai lesznek. Ezen apróságok, ha mechanikai hatás éri őket, kékes fényt bocsátanak ki, így a partot verdeső hullámzás kéken világít, vagy épp a vízbe merülő úszó karcsapásai körül világít a tenger (lásd: a videóban fentebb). Aki ilyet szeretne látni, az május-június, vagyis a kokkolitofórák domináns időszakában keresse fel a Fekete-tenger partvidékét, de természetesen más tengereken is látható ez a különleges biológiai fénylés, ám helyszínenként eltérhet a szezonja.

Olvadó sarki jég

Olvadó sarki jég

Az elmúlt években a tudósok tanúi voltak, milyen elképesztő mértékben változik a tengeri jég kiterjedése. A 2016-os rekord alacsony értéket egy másik követte 2022-ben, majd egy harmadik 2023-ban.

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Véget ért egy klímamérnöki kísérlet

Úgy döntöttek, befejezik a Harvard Egyetem kis léptékű klímamérnöki kísérleteinek sorozatát, a SCoPEx-et.

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Hogyan nőhetett ekkorára a Denali?

Észak-Amerika legmagasabb hegycsúcsa 6190 méteres tengerszint feletti magasságú, és több mint 2700 méterrel nyúlik a környezete fölé.

A világ legdélebbi postahivatala

A világ legdélebbi postahivatala

A postát egy alapítvány üzemelteti, a közvetlen szomszédok pedig elegáns frakkot hordva csúszkálnak a hóban.

Kína nem beszél, csak halad

Kína nem beszél, csak halad

A kínai űripar hatalmas lépésekkel halad előre, nemrégiben indították el a Hold körül kiépülő kommunikációs átjátszó műholdrendszer új tagját.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket