József, Bánk2024. március 19., kedd
Föld

Új számítások a Vredefort-kráter létrejöttéről

National Geographic Magyarország

Bolygónk legnagyobb becsapódási krátere a dél-afrikai Vredefort, amely 2,02 milliárd éve született.

A Vredefort-kráter középső területe űrsiklóról készült felvételen
Forrás: NASA

Az eddigi elméletek alapján a Vredefort-krátert létrehozó kisbolygó valahol a mai Johannesburg környékén, 15 kilométer per másodperc sebességgel csapódott be a Földbe, és mintegy 15 kilométeres átmérőjű lehetett. Az így kialakult kráter a modellezés szerint 172 kilométer átmérőjű volt, ez pedig jóval kisebb, mint a mai becslések alapján született, legalább 250-280 km átmérőjű objektum.

Egy nemrégiben, a JGR Planets szakfolyóiratban közölt új kutatási eredmény szerint azonban a 15 kilométeresnél nagyobb lehetett az égitest, és a becsapódása globálisan katasztrofális hatású lehetett. A Rochesteri Egyetem híroldala ismertette a kutatójuk vezette nemzetközi csoport új eredményeit.

Mivel a becsapódás óta eltelt 2 milliárd év alatt több kilométernyi kőzetréteget gyalult le az erózió a korabeli felszínből, igen nehéz azt felmérni, hogy pontosan mekkora is lehetett az eredeti kráter. A becsapódások modellezése különböző, a kráter környezetében megismerhető geológiai jelek, átalakult kőzetek elhelyezkedésének adatai alapján készül el, ez most is így volt, ám néhány éve újabb szerkezeti felmérések készültek azonban a kráter mai arcát illetően. Ezek során olyan mélybeli kőzet-átalakulások nyomait tárták fel, amelyek az eddigieknél egyértelműbben képesek az egykori kráter határát megmutatni.

Az új adatok alapján szimulációkat végeztek a szakemberek, amelyekből arra jutottak, hogy egy, a korábban feltételezett 15 km átmérőjű kisbolygónál jóval nagyobb, 20-25 km átmérőjű csapódott be a mai Dél-Afrika területén, mégpedig 15-20 kilométer per órás sebességgel. Egy ilyen becsapódás már képes a friss adatok alapján legalább 250 kilométeres átmérőjű krátert létrehozni. Ez az új adat azt is jelenti, hogy a Vredefort kisbolygója kb. kétszer akkora volt, mint a dinók végzetéért felelős Chicxulub, így teljesen bizonyosak lehetünk abban is, hogy globális hatású volt a becsapódás.

„A Chicxulubbal ellentétben a Vredefort nem hagyott maga után tömeges kihalásra vagy kiterjedt erdőtüzekre utaló jeleket, annak ellenére, hogy a becsapódásnak jelentősebb hatása lehetett a klímára, mint a Chicxulubnak, mivel ekkor csak egysejtű létformák éltek a Földön.” – mondta Miki Nakajima adjunktus, a kutatás egyik résztvevője. A becsapódáskor felszálló por és aeroszolok hosszú időre (akár évtizedekre is) elsötétítették a bolygó egét, eleinte lehűlést okozva, majd a légköri változások később jó néhány fokos felmelegedést eredményeztek.

A számításokhoz a kutatók azt is feltérképezték, hogy pontosan milyen távolságba jutott el a becsapódáskor közvetlenül kidobódott anyag. Ez persze nem olyan egyszerű, mivel 2 milliárd év alatt meglehetősen átalakult a kontinensek elrendeződése, így például a mai Oroszország nyugati részén lévő Karélia területén talált, a Vredeforthoz kötött szferulák (kőzetüveg-szemcsék) azért nem a mai, több mint 10 ezer kilométeres távolságot tették meg, hanem „csak” kb. 2-2,5 ezret.

Az ausztrál tüzek 11 évezrede

Az ausztrál tüzek 11 évezrede

Ausztráliában az őslakosok sok évezredes tapasztalatát ma már a tudomány is felhasználja a nagy tüzek megelőzésében.

Hatalmas elsüllyedt szigetet találtak Brazília közelében

Hatalmas elsüllyedt szigetet találtak Brazília közelében

Az Atlanti-óceán délnyugati medencéjében, a brazil partoktól 1200 kilométerre ma már csak a tengerfenék kiemelkedése maradt az egykori trópusi szigetből.

Ismeretlen óriásvulkán a Marson

Ismeretlen óriásvulkán a Marson

Az erősen lekopott vulkán eddig is a szemünk előtt volt, de úgy tűnik, nem láttuk a fától az erdőt.

Alig van már valami az Aral-tóból

Alig van már valami az Aral-tóból

Az egykor hatalmas közép-ázsiai tó, amely valaha a világ negyedik legnagyobb tava volt, mára a felismerhetetlenségig összezsugorodott.

Hópehelymatek

Hópehelymatek

Bár minden hópehely más, ám egy kutatás feltárta, hogy mégis mind ugyanolyan, ráadásul kiszámítható módon hull alá.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket