Mária, Emőke2023. december 08., péntek
Föld

Burgonya és bazalt

National Geographic Magyarország

Az USA Idaho államában a táj meghatározó elemei az öntözött mezőgazdasági területek, és a régmúlt vulkáni aktivitásának nyomai láthatóak.

Forrás: Earth Observatory

Az Earth Observatory felvételéből megismerhetjük azt a régiót, amelynek jelenetős szerepe van az USA krumplitermelésében: Idaho állam déli részét, a Snake-folyó síkságát. E terület az állam jelentős részét elfoglalja, s élénkzöld mintázatával kíséri a síkságon kanyargó folyót, kissé közelebbről rápillantva meglátjuk, hogy ez megannyi öntözött, gyakran kerek területre osztható. Az állam vízfelhasználásának több mint 98 százalékát a mezőgazdaság hasznosítja. A terület éves csapadékhozama csupán 200-300 milliméter, de minden egyéb szempontból ideális a mezőgazdálkodásra: a talaj tápanyagokban gazdag, megfelelő a térség hőmérséklete és vegetációs időszakának hossza is. Mivel a burgonya különösen rosszul viseli a szárazságot, ezért a terület öntözése jelenti a megélhetést a helyi gazdálkodók számára.

Az öntözött területek “pixeles” mintázatként követik a Snake-folyó kanyargó vonalát a síkságon át, a sötét, barnás nyomok pedig az egykori lávaárak területeit mutatják.
Forrás: Earth Observatory

A talaj kiválóságához alapvető volt az egykori vulkáni tevékenység, amelynek egy igencsak látványos nyomát is megfigyelhetjük a felvételen: az ujjakhoz hasonlóan szétterülő sötét terület a Pokol fél holdja (Hell’s Half Acre, vagyis a hold ez esetben területmérték jelentésében értendő) nevet viseli. A 390 négyzetkilométeres, időszámításunk előtt  3250 körül kialakult terület valóban pokoli hely, hatalmas repedések és göröngyök borítják a pajzsvulkáni kitörési központ körüli régiót. A vulkán a kitörése késői időszakában egy egykori lávatavat is táplált, amelyből számtalan alkalommal kiöntött a forró kőzetolvadék. Számos felismerhető és még több nem látható kürtő található a területen, amelyek egy több kilométer hosszan elnyúló hasadékrendszer részeként szállították a felszínre a bazaltos összetételű kőzetolvadékot. Idaho állam középső-déli régiójában még számos hasonló vulkáni terület jeleit fedezhetjük fel a térképen, amelyek közt sok valamilyen szintű állami védettséget is élvez.

A Pokol fél holdja nevű bazalt borította terület töredezett felszíne,
Forrás: Wikimedia Commons

A régió kialakulását ugyanaz a folyamat idézte elő, amely a szomszédos Wyoming államban, innen alig 150 kilométerre lévő Yellowstone Nemzeti Parkét is: az észak-amerikai kontinens mozgása során átvonult a felett a köpenycsóva felett, amely jelenleg a Yellowstone-t táplálja. Amellett, hogy termékeny talajt hagyott maga után a vulkanizmus, számos földtani érdekesség otthona is. A vulkáni működés jelei hasonlóak ahhoz, amiket például Hawaii területén is láthat az utazó, lávamezők, lávabarlangok is várják a bokatörő terepen járó kirándulókat.

A Menan-tanúhegyek két salakkúpja, amelyeket körbejárja a Snake-folyó, és az öntözött, kerek mezőgazdasági területek se hiányoznak.
Forrás: Earth Observatory

Kissé távolabb, de ehhez a földtani területhez tartozik a 300 ezer éves Big Southern Butte (kb. nagy déli tanúhegy) nevű egykori lávadóm, amely a világ legnagyobb lávadómjai közé tartozik, és amely 2300 méteres tengerszint feletti magasságba emelkedik (ebből 762 métert a környező térszín fölé), és évezredeken át ellátta obszidiánnal az indiánokat. A Menan Buttes kettős tanúhegye a világ legnagyobb salakkúpjai közt vannak, kb. 10 ezer éve alakult ki, amikor a felfelé törekvő kőzetolvadék a mai Snake-folyó elődjének talajvíz-rétegeivel találkozva robbanásokkal jutott a felszínre és felépítette a salakkúpokat.

Piros pixelek

Piros pixelek

Az Earth Observatory a napokban három működő vulkánról is közzé tett űrfelvételt, amelyeken infravörös mérések nyomán a kráterek hője is jól látható.

Akár már 7 év múlva elérhetjük a másfél fokos melegedést

Akár már 7 év múlva elérhetjük a másfél fokos melegedést

A klímacélok szerint ennek az évszázadnak a végéig szabadna bekövetkeznie a másfél fokos globális felmelegedésnek, azonban egy új kutatás arra jutott, hogy a kibocsátások növekedése miatt sokkal hamarabb elérhetjük.

Feltárták az Io néhány különös tulajdonságát

Feltárták az Io néhány különös tulajdonságát

A Naprendszer legvulkánibb égitestje a Jupiter körül keringő Io.

Kivételes sarki fény 1872-ben

Kivételes sarki fény 1872-ben

Vajon mekkora lehetett az a napkitörés, melynek következtében kialakult az egyik legnagyobb sarki fény?

Tengeri töltésút Manifa olajmezőjén

Tengeri töltésút Manifa olajmezőjén

Szaúd-Arábiában, a Perzsa-öböl partján, nagyjából félúton Kuvait és Bahrein között található a Manifa-olajmező.

National Geographic 2023. novemberi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket