Helga, Évald2023. október 03., kedd
Föld

Két helyszín, kétféle felhő, hasonló okok

National Geographic Magyarország

Ha a felhős légréteg útjába akadály kerül, különös módon viselkedhet.

Kármán-féle örvénysorok a Kanári-szigeteknél
Forrás: Earth Observatory

Bolygónk légköre fizikai szempontból folyadékként viselkedik, ám ennek csak ritkán adja szemmel látható jelét – ha viszont megteszi, igen látványos formavilág születhet. Ha folyadékként képzeljük el a légkört, könnyű megérteni, miért is jelentenek akadályokat akár a magas hegyek, akár a tengereken, óceánokon lévő, hegyekkel ékes szigetek. A levegőnek vagy meg kell kerülni ezeket, vagy át kell ugorni a továbbhaladáshoz. Az, hogy melyiket teszi, számos tényező függvénye, például az áramló légréteg magassága miként viszonyul a sziget magasságához, vagy épp milyen sebességgel áramlik. Azonban bolygónk egyes térségeire sajátságos légáramlási rendszerek jellemzőek, ami azt eredményezi, hogy az egyes szigetek környezetében rendre hasonló időjárási helyzetek jönnek létre, hasonló felhőzettel. A felhőzet az, ami láthatóvá teszi a légáramlatot, ezen alakulnak ki a különleges látványelemek.

Az Earth Observatory két egymástól igen távoli vulkáni eredetű szigetcsoport körül kialakult felhőmintázatot is bemutatott, a jól ismert Kanári-szigetek (térképen) és az Indiai-óceán szubantarktiszi régiójában lévő Crozet-szigetek (térképen) kerültek terítékre. Nehéz volna két ilyen különbözőbb világot találni, míg a Kanári-szigetek igen kellemes éghajlatú, addig a Crozet-szigetek kietlen, szél- eső- és hójárta terület, ahol fa vagy bokor se nő, és a legnagyobb növények a fűfélék vagy sások. A vulkáni eredet mindkét esetben biztosítja, hogy a tengerből kimagasló szigetek legyenek.

A Crozet-szigetek egyike, az Île de l’Est.
Forrás: Wikimedia Commons

A Kanári-szigetek esetében az áramló légréteg alacsonyabban helyezkedik el, mint a szigetek csúcsai, így meg kell kerülnie a szigeteket. Pontosan úgy, ahogy egy patakmederből kiálló kő, vagy egy folyón átívelő híd pillérje körül a vízben, itt az áramló levegőben alakulnak ki a szigetek közelében örvények. Ezek az örvények az állandó sebességgel áramló levegőben szabályos közönként követik egymást, ám hol az egyes szigetek jobb, hol a bal oldalán jönnek létre, felváltva, mindig a széllel szembeni oldalon. A végeredmény egy igen látványos mintázat, amelyet a magyar Kármán Tódor, a jelenség első pontos leírója után Kármán-féle örvénysornak neveznek. Ez a mintázat akkor is kialakul, ha nem elég párás a légtömeg, ám felhők nélkül láthatatlan marad számunkra.

V alakban szétnyíló hullámfelhő-sorok a Crozet-szigeteknél
Forrás: Earth Observatory

A Crozet-szigetek, bár a legmagasabb csúcs itt is eléri az 1090 métert, alapvetően alacsonyabbak a Kanárinál. Ez azt is eredményezi, hogy esetükben a levegőnek könnyebb átugorni felettük, mint megkerülni őket. Áramláskor a légtömeg a sziget felett megemelkedik, ekkor csökken a légnyomása, hőmérséklete, így kicsapódhat a légtömegben lévő pára, felhősáv keletkezik. Azután a sziget túloldalán lesüllyed és felmelegszik a légtömeg, a kialakult felhő pedig elpárolog. Ez a folyamat ismétlődik, mivel a sziget felett átbukó légtömeg nemcsak egyetlen hullámot vet, hanem hullámok sorozatát hozza létre (az áramlása következtében). A hajók farvizéhez hasonlóan e hullámokból álló mintázat is fokozatosan szélesebbé válik, ahogy távolabbra kerülünk a szigettől, ennek köszönhető a V alakot kitöltő felhőhullámok sokasága.

Mindkét szigetcsoport környezetében rendszeresen visszatérőek ezek a mintázatok, számos alkalommal lehet megpillantani őket a világűrből készült felvételeken.

Magyarázat egy fura kőzet keletkezésére

Magyarázat egy fura kőzet keletkezésére

Különös, méhsejtszerű mintázatot mutatnak egyes kőzetek, mind a Marson, mind itt a Földön.

Állatok, amelyeket elragadott a vihar

Állatok, amelyeket elragadott a vihar

2019-ben a Kínát elért Lekima tájfunt követően számos olyan madarat figyeltek meg, amelyeket korábban sose láttak.

Borjadzás Grönlandon

Borjadzás Grönlandon

Amikor a gleccser végéről jéghegyek szakadnak le, azt borjadzásnak hívják.

Noktalgia

Noktalgia

Olyan súlyos a fényszennyezés hatása, hogy új szót alkottak rá a csillagászok.

Meghosszabbították a New Horizons űrszonda küldetését

Meghosszabbították a New Horizons űrszonda küldetését

A 2015-ben a Pluto közelében járt szonda a 2020-as évek végéig üzemelhet, és kutathatja tovább Naprendszerünk külsőbb régióit.

National Geographic 2023. augusztusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket