Abigél, Alex, Apollónia2025. február 09., vasárnap
Föld

Minek köszönhető a 24 órás földi nap?

National Geographic Magyarország

Az asztrofizikusok friss válasza bonyolultabb, mint gondolnánk!

Forrás: Pixabay

A Torontói Egyetem kutatói azokat a tényezőket vizsgálták meg, amelyek befolyásolják bolygónk tengelyforgási sebességét. Eredményeikben arra jutottak, hogy egy 2,2-0,6 milliárd évvel ezelőtti időszakban a napok 19,5 órás állandó hosszának köszönhető, hogy ma nem 60 órásak napjaink.

Bolygónk tengelyforgását legnagyobb részt a Hold befolyásolja. Amikor kialakult a Hold, még csak 10 órásak voltak a földi napok, ám azóta kísérőnk gravitációja lelassította a Föld forgását, és így egyre hosszabbá váltak, válnak a napok.

A múltbéli napok hosszát, illetve az árapály ciklusait számos módon lehet vizsgálni, egyrészt a tengerparti üledékek rétegződésében, másrészt számos mészvázú állat vázának, vagy épp a mikrobák által felépített sztromatolitok növekedési rétegei segítségével.

Rétegekből felépülő sztromatolit metszete
Forrás: Wikimedia Commons

A fékező hatást az árapálynak köszönhetjük. A Hold hatására egy-egy dudor alakul ki az óceánokon, ami körbefordul, s eközben fékezi a bolygó forgását. Persze nemcsak a Hold, hanem a Nap is hat gravitációjával bolygónk árapályviszonyaira, a légkörünkben alakul ki miatta kidudorodás, ám ez a Holdéval ellentétes hatású: gyorsítja a tengelyforgásunkat. Bolygónk történetének legnagyobb részében a Hold okozta árapályerők mintegy tízszeresen felülmúlták a Napét, ezért folyamatosan lassították a tengelyforgásunkat, s növelték a napok hosszát. Azonban kb. 2 milliárd évvel ezelőtt légkörünk melegebb volt, s emiatt a Nap okozta púpok nagyobbak voltak. Emellett a légkör természetes rezonanciája, vagyis az áthaladó hullámok gyakorisága megegyezett a napok hosszával.

A Hold és a Nap okozta árapályhatások
Forrás: NOAA

Légkörünk egy haranghoz hasonlóan rezonál, amelynek frekvenciája különféle tényezőktől függ. E tényezők fontos része a hőmérséklet is. Ez azt jelenti, hogy a különböző hullámok, amelyeket például a heves vulkánkitörések hoznak létre benne, más-más sebességgel haladnak át a légkörön, annak hőmérsékletétől függően. Ugyanezen ok miatt azonos a harang hangja is, ha állandó a hőmérséklete.

A bolygónk történetének nagy részében ez a rezonancia nem volt szinkronban a bolygó tengelyforgási sebességével, ma is különbözőek. A nap hossza 24 órás, a légköri dagály azonban, ami elég kicsi, 22,8 óra alatt járja körbe a Földet. Abban a több mint egymilliárd éves időszakban azonban, amikor melegebb volt a légkörünk, a rezonancia mintegy 10 órás volt, és e korszak kezdetére a Hold már kb. 20 órásra lassította bolygónk tengelyforgását. Ez azt eredményezte, hogy szinkronba került a légköri dagály és a forgási sebességünk, így jóval nagyobbá vált a légköri dagály, ami így már képes volt ellensúlyozni a Hold hatását. Magyarul, ebben az időszakban a Nap árapályhatása a légkörünk hőmérséklete miatt felerősödött, miközben a Holdé nem változott, így ezek kiegyenlítették egymást. Emiatt a napok hossza sokáig azonos, kb. 19,5 órás volt.

Ez az időzítés olyasmi, mint amikor egy kisgyereket hintáztat az ember. Ha nem jó időben lök a hintán, az nem fog túlzottan felemelkedni. Ám, ha megfelelő pillanatban lökjük meg a hintát, az egyre magasabbra szállhat.

A kutatók modellszámításai szerint a jelenlegi felmelegedés se marad következmények nélkül. Ez persze nem máról holnapra jön majd el, de azzal, hogy most melegebbé válik a légkörünk, még kevésbé lesz szinkronban a rezonancia és a tengelyforgási sebességünk. Emiatt pedig hamarabb válnak hosszabbá a napok is, mint a klímaváltozás nélkül.

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Újabb bizonyíték: tényleg egy óriás áradat töltötte fel a Földközi-tengert

Közel 6 millió évvel ezelőtt a messinai sókrízisnek nevezett időszak során a Földközi-tenger szinte teljesen kiszáradt, majd az időszak végén az Atlanti-óceán felől újra feltöltődött.

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Rejtőzködő fekete lyukakat kerestek

Olyan fekete lyukak után kutattak, amelyeket sűrű por- és gázfelhő rejt, így nem látható a beléjük zuhanó anyag által kibocsátott fény.

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

1,2 millió éves jégréteget értek el az antarktikai fúrókampány során

A déli sarkvidéki jég évmilliók alatt halmozódott fel és őrzi a régi klímánk nyomát, valamint környezetünk számos tulajdonságát.

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Ezért olyan veszélyes a városi tűzvészek füstje

Los Angelesben a környék száraz növényzetéről a városra átterjedt példátlan tűzvész pusztított, és egy ilyen tűz nemcsak azokat károsítja meg, akiknek odavész a háza.

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Ne örüljünk a mostani melegnek!

Lehet, hogy most pénzt spórolunk a fűtésen, nyáron viszont több hűtésre lesz szükségünk.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket