Zsuzsanna, Eliza, Konrád2025. február 19., szerda
Föld

Holdzsugor és holdrengés

National Geographic Magyarország

Égi kísérőnk folyamatosan zsugorodik, ez pedig megnehezítheti a landolást az Artemis-küldetések számára.

A Hold déli sarkvidéke. A kékesre színezett terület jelzi azt, ahol számítani lehet holdrengésekre. A kék négyzetek az Artemis-III lehetséges leszállóhelyei. A piros kukackák azok a helyek, amelyek aktív töréseket rejtenek.
Forrás: NASA/LROC/ASU/Smithsonian Institution

Mivel a Holdunk belseje még mindig hűl, átmérője a létrejötte óta csökken, a folyamathoz a Föld hatására a Holdon kialakuló árapályerők is hozzájárulnak. Emiatt a déli sarki régióban, ahol a NASA űrhajósai néhány év múlva landolhatnak, holdrengések és csuszamlások is zajlanak időnként.

Egy kutatócsoport feltérképezte a régiót abból a szempontból, hogy merre húzódnak a holdrengésekért felelős törésvonalak – kiderült, ezek némelyike pont a landolásra kiszemelt területen, vagy annak közelében van. A Planetary Science Journal folyóiratban közzé tett kutatási eredmények feltárták a holdfelszíni törésvonalak elhelyezkedését és elemezték ezek létrejöttét. Arra jutottak a kutatók, hogy még ma is kialakulhatnak újak, és a meglévőkön is létrejöhetnek olyan holdrengések, amelyek jelentős erősségűek.

A legnagyobb regisztrált holdrengés szeizmogramja.
Forrás: Planetary Science Journal

Az Apollo-program idején szeizmográfokat is telepítettek a Holdra, amelyek néhány éven át zajló mérései közötti legerősebb rengés epicentruma a déli sarkvidéken volt. Ez a rengés a Richter-skálán 5,5-es erősségű volt (az 1956-ban Dunaharasztiban pusztító rengés 5,6-es volt), ami kis fészekmélységgel társulva katasztrofális hatású lehet az emberekre, emberi építményekre a közelben.

Egy törés felszíni nyomai a déli sarkvidék közelében
Forrás: NASA/LRO/LROC/ASU/Smithsonian Institution

A kutatók az LRO Hold körül keringő űrszonda felvételeit vizsgálták át, és sok ezer apróbb törést, s ezek felszíni jeleit, töréslépcsőt azonosítottak. A töréslépcsők olyan felszíni formák, amelyek a töréseket kísérik, és a törés mentén elmozdult, lezökkent kőzetrétegek meredek falként jelennek itt meg.

Törés földrengéssel és a felszínen látszó töréslépcsővel.
Forrás: Arizona State University/Smithsonian

Az egyik, most azonosított törés pont az Artemis-III számára kiszemelt egyik lehetséges leszállóhely, de a Gerlache-kráter pereménél lévő törés lehet az a helyszín, ahol az említett 5,5-ös rengés a modellszámítások szerint kipattanhatott.

A kutatók azt is kiszámolták, hogy a lejtők mennyire stabilak itt. A holdfelszínt az évmilliárdos becsapódások hatására mikroszkopikus porszemcsék és kisebb-nagyobb sziklák keveréke borítja, ez pedig nincs egymással összetapadva, vagyis könnyen kimozdul.

Kiderült a számításokból, hogy egyes pontokon a holdfelszínt borító por, a regolit még kisebb rengések hatására is megcsuszamlana – sajnos ezek közt vannak az örök árnyékos régiók is, ahol a holdi víz kinyerését tervezik. E kráterek falain találtak is az LRO szonda képei között olyat, amelyen például a lejtőn legurult kövek hagyta nyomok láthatóak. Más kráterperemeken kiterjedtebb csuszamlások nyomait azonosították.

A rengések hatására a köveknek lábuk kél – a guruló sziklatömbök jellegzetes nyomokat hagynak a poros felszínen, ezt pedig az LRO műhold is látja.
Forrás: Planetary Science Journal

A holdi tevékenységek megtervezéséhez persze nemcsak a déli sarkvidék, hanem a Hold teljes területének szeizmikus aktivitásáról kell valamiféle képet alkotnunk. Ehhez is nyújt majd segítséget a túlsó oldalra eljuttatandó szeizmográfrendszer, az FSS, amellyel nagyban kibővíthetjük majd az Apollo-korszakban begyűjtött adatokat.

Latin-Amerikára mutatnak Norvégia kék évgyűrűi

Latin-Amerikára mutatnak Norvégia kék évgyűrűi

A skandináv fák és cserjék bizonyos években igen rosszul fejlődtek, amelynek nyomát az évgyűrűk jelzik.

Sosem mértek ilyen meleg januárt

Sosem mértek ilyen meleg januárt

Folytatódott az elmúlt hónapok extrém meleg trendje.

Égi jelenségek 2025. február második felében

Égi jelenségek 2025. február második felében

Holdmentes kora esték, ragyogó téli csillagképek, együttállások, bolygók várnak az églesőkre február második felében.

Kis piros pontok rejtélyét oldották meg

Kis piros pontok rejtélyét oldották meg

A James Webb-űrteleszkóp eddig nem ismert galaxistípust fedezett fel, a kis piros pontnak (LRD) nevezett objektumok a korai univerzum képviselői.

Nem a Laacher See kitörése okozta a fiatalabb dryas lehűlését

Nem a Laacher See kitörése okozta a fiatalabb dryas lehűlését

A mintegy 12900-11700 évvel ezelőtti időszak a jégkor végi felmelegedést megszakító hőmérsékleti visszaesés volt, amelynek eredete mindmáig rejtély.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket