Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Kultúra

115 éve hunyt el Carl Zeiss

National Geographic Magyarország

115 évvel ezelőtt hunyt el Carl Zeiss, aki a híres jénai optikai gyárat alapította. Az itt készült lencsék a mikroszkópok és fényképezőgépek legfontosabb alkatrészei lettek, és a világ egyik legfinomabb precíziós gyártóüzeme vált a Zeiss cégből.

Carl Zeiss 1916. szeptember 11-én született Weimarban, és 1888. december 3-án hunyt el az általa is híressé tett Jena városában. Harmincévesen, 1846-ban alapította meg első műhelyét Jénában, ahol laboratóriumi felszereléseket gyártott az ottani Friedrich Schiller Egyetem számára. Az üzemben finommechanikai és optikai gyártmányok készültek, 1847 szeptemberében kezdődött az egyszerűbb mikroszkópok gyártása, de csak tíz év múlva sikerült az első saját gyártmányú mikroszkópot eladnia Zeissnek. Újabb kilenc év elteltével, 1866-ban már az ezredik ilyen eszközt értékesítették. Ebben az évben, 1866-ban csatlakozott a céghez a fizikus Ernst Abbe, aki 1872-ben a mikroszkópokról alkotott elméletével forradalmasította ezt az iparágat, és iparilag is eredményesen alkalmazhatták eljárásait a nagy teljesítményű mikroszkópok gyártásakor.

Abbe szerepvállalása

Abbe a Friedrich Schiller Egyetem oktatója volt, így került kapcsolatba a Zeiss gyárral. 1875-ben aztán Abbe résztulajdonossá is válik a cégben. Ernst Abbe és a kémikus Otto Schott 1881-ben új tudományos eljárást dolgoznak ki az üveggyártásban, ennek nyomán 1884-ben tovább fejlődik a vállalkozás: Carl és Rodeich Zeiss, továbbá Abbe valamint Schott megalakítják a jénai üvegtechnikai laboratóriumot (Glastechnisches Laboratorium Jena), amely később a jénai üveggyár néven válik világhírűvé (Jenaer Glaswerk Schott & Gen.).

Carl Zeiss 1888-as elhalálozása után, 1889-ben Abbe létrehozza a Carl-Zeiss Alapítványt, amely 1891-ben egyedüli tulajdonosa lesz a Carl Zeiss cégnek, és résztulajdonossá válik a híres üveggyárban is, a Jenaer Glaswerk Schott & Gen.-ben. Az alapítvány közhasznú célokat követ, a tudományos kutatást és a szociális gondoskodást elősegítve.

Háborúk után

1919-ben aztán az alapítvány veszi át az egyeduralmat az üveggyárban is. 1945-ben, a második világháború után a cég kettéoszlik: az amerikaiak a cég vezetőségét és kutatóit Heidenheimbe telepítik át, Jena viszont az orosz megszállási zónába, a későbbi NDK-ba kerül. 1946-ban az oroszok a Szovjetunióba kényszerítik a jénai gyár munkatársait (már akik ott maradtak), a gyárat pedig leszerelik. Ezután újrakezdődik a termelés Jénában, az üveggyártás pedig a Schott keretei között folytatódik.

Közben a Carl Zeiss Alapítvány Opton Optische Werke Oberkochen GmbH (Opton Optikai Művek) néven 95 százalékos részesedéssel alapít céget a nyugat-németországi Baden-Württembergben, Oberkochen városában. 1947-ben születik meg a Zeiss-Opton márkanév. 1948-ban a Carl-Zeiss Alapítvány kizárólagos tulajdont szerez az Opton-Zeissban.

1949-ben Heidenheimbe települ át az Alapítvány, amely tehát ezentúl Nyugat-Németországban működik. 1951-ben viszont a „népi” tulajdonban (VEB) lévő, „keleti” VEB Carl Zeiss és VEB Jenaer Glaswerk Schott & Gen. is megalakul. Így nyugaton és keleten egyaránt folytatódik a gyártás.

1952-ben a nyugati Schott Mainzba települ át, ott egy újabb üveggyár nyílik. 1954-ben pedig megkezdődnek a pereskedések Kelet és Nyugat között a Carl Zeiss névhasználat miatt. 1971-ben állapodik meg Londonban a Carl-Zeiss-Stiftung (a heidenheimi, nyugati alapítvány) és a keleti VEB Jena a névhasználatról. Ez a földrajzi felosztást jelenti: a KGST-ben az NDK-s jénaiak használják ezt az elnevezést, nyugaton viszont a heidenheimiek.

1980-1981 folyamán eldől a névhasználati vita az üveggyártásban is: a Schott Glaswerke nevet a nyugatiak használják, Mainz székhellyel, a Jena és Jenaer, vagyis jénai elnevezést pedig a keletiek.

Német újraegyesítés – egyesítik a Zeisst is

Németország újraegyesítése nyomán, 1990-től rendeződik az áldatlan helyzet: a nyugati alapítvány reprivatizálja a kelet-német VEB-eket, vagyis a népi tulajdonból fokozatosan alapítványi kézbe kerülnek a jénai és egyéb keleti gyárak, egyesülve a mainzi és oberkocheni üzemekkel.

A Zeiss napjainkban 14 ezer embert foglalkoztat a világ 30 országában, de összesen 100 országban képviselteti magát. A cég központja ma a baden-württembergi Oberkochen településén található. A Zeiss hat üzleti divízióban tevékenykedik (szemoptika, mikroszkópok, orvosi műszerek, ipari mérőműszerek, opto-elektronikai rendszerek és félvezetőgyártás). Közismert, hogy a magyarországi finomoptikai ipar az 1920-as években Zeiss technológiára épült ki. A Zeiss 1992-től saját vállalattal van jelen Magyarországon. A Carl Zeiss Hungaria Optikai Kft. tíz év alatt Közép-Kelet-Európa legnagyobb szemüveglencse- és távcsőgyártó bázisát építette fel a Mátészalkai Ipari Parkban. A magyarországi leányvállalat a Carl Zeiss Alapítvány tulajdonában van, amelynek másik vállalkozása, a Schott Glas is jelen van hazánkban, mátészalkai gyára autóüveget gyárt vezető német autómárkákhoz.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Egy tükör, egy tányér, egy harang és más leletek kerültek elő.

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

A több ezer éves település ritka betekintést nyújt a bronzkori mindennapokba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket