András, Andor, Andrea2023. november 30., csütörtök
Kultúra

Drámai ütemben tűnnek el a Föld nyelvei

National Geographic Magyarország

A kisközösségeknek a nemzeti és globális kultúrákba való beolvadása következtében a világ nyelvei drámai ütemben tűnnek el. A XXI. század végére a Föld jelenleg használt 6.800 nyelvének fele kihal.

A nyelvészek között nincs konszenzus arról, hogy pontosan hány nyelvet is beszél a Föld népessége.

Vitát elsősorban egy nyelv távoli dialektusai szoktak kiváltani: ezeket van aki külön nyelvnek tekinti, van aki nem.

A leggyakrabban idézett szám a 6.800, amely a SIL International szervezet Ethnologue névre hallgató, a világ nyelveit összegyűjtő adatbázisából származik.

(A SIL keresztény-misszionárius eredetű szervezet, amelynek kulcsszerepe volt a Biblia számos nyelvre való lefordításában.)

Európában van a legkevesebb kihalás közeli nyelv

A szakértők szerint a 6.800 nyelv legalább 40 százaléka a század végére valószínűleg eltűnik.

Jelenleg az Ethnologue adatbázisában 417 olyan nyelv található, amely „szinte kihalt”, azaz a nyelvet már csak néhány idős beszéli. E kihalás közeli nyelvek földrajzi eloszlása: Afrikában 37, Észak- és Dél-Amerikában 161, Ázsiában 55, Európában 7, a Csendes-óceáni szigetvilágban pedig 157 „halódó” nyelvet tart számon az Ethnologue.

A nyelvészek Európán belül majdnem kihaltnak minősítették Németországban a jiddis nyugati dialektusát, Olaszországban a judeo-olaszt; Norvégiában, Svédországban és Oroszországban pedig a saami nyelv négy nyelvjárását sorolták ebben a kategóriába.

Szibériai kisnépek nyelvének és kultúrájának eltűnése

De mit is jelent, hogy egy nyelv kihalás közeli? David Harrison, a pennsylvaniai Swarthmore College professzora az amerikai tudományos élet legnagyobb, jelenleg zajló konferenciáján (az American Association for the Advancement of Science éves találkozója ez) erre példaként Szibéria két nyelvcsoportját, a csulimot (chulym) és a tofát hozta fel.

Mindkét esetben a fiatalok már csak oroszul beszélnek, a néhány százfős közösségből csak alig 40-en maradtak, akik a nyelvet folyékonyan beszélik.

Pedig mindkét nyelv a professzor szerint egészen különleges, máshol fel nem lelhető komplex kognitív struktúrákat tartalmaz, valamint nyelvükben óriási tudás tükröződik környezetükről. Ez elsősorban a gyógynövényekre, az állatok viselkedésére, az időjárás alakulására, vadászati, növénytermesztési eljárásokra használt szavaikban, kifejezéseikben mutatkozik meg.

Egy világ süllyed el

A csulim nyelvet alig egy éve fedezte fel az amerikai professzor, korábban a nyelvet – kényelemből vagy politikai okokból – összemosták más szibériai nyelvekkel. Harrison látogatása előtt nyelvész 30 éve nem látogatta meg a távoli népet.

Hat apró, elzárt faluban élnek, és a 426 tagú közösség csupán 35 tagja beszél csulimul. A nyelvet folyékonyan beszélők közül a legfiatalabb ember 52 éves volt.

A nyelv kihalásával egy világ is elsüllyed: a gazdag szájhagyomány, a mesék, a vallási hiedelmek és a dalok is eltűnnek vele együtt.

Harrison 2005-re azt tervezi, hogy visszatér a csulimok közé, és felvázolja nyelvük grammatikai struktúráját, valamint gyermekkönyvet állít össze meséikből.

Harrison egyébként a szibériai nyelvek specialistája, 1996 óta végez kutatásokat Dél-Szibériában és Nyugat-Mongóliában.

Munkája során együtt él a kis népekkel, a nomád életet élőket pedig elkíséri vándorlásaikban.

A fotók saamikat ábrázolnak.

Középkori magyar pénzeket találtak Németországban

Középkori magyar pénzeket találtak Németországban

Önkéntesek segítségével bukkantak értékes leletekre három Németországi helyszínen.

Ősi lakomák helyszínére bukkantak

Ősi lakomák helyszínére bukkantak

Úgy tűnik, a vaskori lelőhelyen állatokat áldoztak fel, a korabeliek pedig ettek is a húsból.

Így lett trombitaművészből idegenvezető

Így lett trombitaművészből idegenvezető

Trombitaművészből lett Portugáliában idegenvezető, portugál nyelvtanár, egy gasztro rovat szerkesztője, esküvőszervező, akinek legnagyobb vágya, hogy évekkel később egy hátizsákkal utazza majd be Ázsiát.

Középkori kincset találtak Lengyelországban

Középkori kincset találtak Lengyelországban

A szakértők ritka, sziléziai lemezpénzekre bukkantak egy textilzsákban.

Elveszett kolostorra bukkantak Skóciában

Elveszett kolostorra bukkantak Skóciában

A deeri apátság kulcsfontosságú volt a skót írásosság történetében.

National Geographic 2023. novemberi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket