Lívia, Lídia, Eulália2025. február 12., szerda
Kultúra

Meghamisították a neandervölgyiek életkorát

National Geographic Magyarország

1973 óta vezette a frankfurti karbon-analizáló labort, és több mint három évtizeden keresztül senki sem tudta bizonyítani azt, amit ma már biztosan tudhatunk: az extravagáns német antropológus professzor, Reiner Protsch von Zieten nemcsakhogy ellopott fontos leleteket, hanem egész egyszerűen meg is hamisította a leletek életkorát.

Protsch-ról első pillantásra kevesen mondanák meg, mivel is foglalkozik. A jóvágású, idősödő úriember benyomását keltő von Zieten – saját bevallása és a Der Spiegel című német hetilap tudósítója szerint – naponta 100 fekvőtámaszt nyom, a grúz külügyminiszter az egyik legjobb barátja, és nem mellékesen egy baseball csapatot vezet.

Persze a frankfurti Johann-Wolfgang-Goethe Egyetem elsőéves hallgatói sem mindig vannak tisztában azzal, hogy ki is száll ki legfinomabb kubai szivarral szájában a luxus Porsche-ből,
ám nemsokára az ő szemükről is lehull a szürke fátyol: Protsch von Zieten professzor szobáján ugyanis ügyészségi pecsét díszeleg, jópár eredményéről pedig kiderült, hogy egyszerűen meghamisította az adatokat.

Nagy széltoló – fontos pozíciókban

Von Zieten karrierje pedig ugyancsak jól indult. Az 1980-ban elhunyt Willard Libby, aki az emberi csontmaradványok életkorának megállapításánál használatos karbon-datálási módszer feltalálásáért Nobel-díjat kapott, tanítványaként könnyen jutott el az antropológusok Mekkájába: a los angeles-i Kalifornia Egyetemre.

1973-ban, amikor a Frankfurti Egyetem pályázatot írt ki egy megüresedett állás betöltésére, von Zieten jelentkezett, a frankfurtiak pedig a dolgok akkori állása szerint nem is találhattak jobb pályázót, mint a tudományág elitjéből kikerült von Zietent.

Von Zieten a karbon-vizsgálati eljárás segítségével több szenzációs bejentést is tett az utóbbi harminc évben. 1980-ban egy Hamburg közelében meglelt csontdarabot megvizsgálva megállapította, hogy az a legészakibb neandevölgyi ősember volt, kora pedig 36 ezer évre tehető. Szintén von Zieten állapította meg annak a koponyának a korát, amit a „legöregebb wesztfáliai”-nak tulajdonítanak, és aki von Zieten szerint kb. 27 ezer évvel ezelőtt élhetett, ahogy egy Speyer közelében meglelt női csontvázról is azt állította, hogy 21 ezer éves.

A dolgok jelenlegi állása szerint azonban mindezek a datálások hamisak, mégpedig igen sok régész szerint tudatosan meghamisítottak.

30 ezer év helyett párszáz éves csontok

Protsch von Zieten professzor hazárdjátéka úgy tűnik, véget ért. 2000-ben ugyan második doktori címének megvédésekor csalt, de ezt még megúszta pénzbüntetéssel, a frankfurti bíróság ekkor 27 ezer márka megfizetésére kötelezte jogerősen. Nemrégiben azonban saját egyeteme jelentette fel, azzal vádolván, hogy 70 ezer dollárért az egyetem tulajdonában lévő ősi csimpánzcsontokat akart eladni titokban az Egyesült Államokba. A rendőrség erre zár alá vette a professzor szobáját, és eljárást indított Protsch ellen.

A 65 éves tudósnak azonban nemcsak a törvénnyel gyűlik meg a baja. Kollégái ugyan már régóta gyanakodtak von Zieten szenzációs bejentései kapcsán, biztosat azonban csak nemrég mondhattak, amikor is több olyan csontmaradványt kértek bevizsgálásra német múzeumoktól, melyek korát von Zieten becsülte meg.

Az Oxfordba küldött mintákon újból elvégezték a karbon-vizsgálatot (C-14 eljárás), és döbbenetes eredményeket kaptak: a hahnöfesandi ősember nem 36 ezer éves, ahogy azt von Zieten állította már 1980-ban, hanem mindössze 7500 éves.

A speyer-i asszony, von Zieten szenzációs, de „pontos” becslésével ellentétben nem 21 ezer éve élt, hanem kb. Kr.e. 1300 körül, ahogy egy Padeborn környékén meglelt koponyadarab sem 27 ezer éves, hanem alig pár évszázados.

Ez utóbbi esetében egyébként a csontot birtokló vesztfáliai múzeum igazgatójának külön kérésére az oxfordi mellet még egy izotópos vizsgálatot is elvégezetk a hollandiai Groeningenben, melynek során azonban az eredmény nem változott: az eddig legősibb veszfáliainak hitt koponya tulajdonosa valamikor 1750 környékén hunyt el.

Át kell értékelni a neandervölgyiekről szóló elméleteket?

A német őstörténetkutatást az eset minden valószínűség szerint komolyan megrázza majd, hiszen több mint harminc éven át egy olyan professzor vezethette Európa egyik leghíresebb egyetemének antropológiai tanszékét, akiről már 1984-ben is többen állították: kutatásai felületesek, nem végzi gondosan munkáját, sőt gyakran légből kapott ötletektől vezérelve állapította meg a leletek korát.

Igen sok német múzeumnak kell most átértékelnie kiállított darabjait, sőt jópár tudósnak kell átértékelnie von Zieten eredményeire alapozott kutatásait is. Günter Bräuer például nemrégiben tett közzé egy tanulmányt arról, hogy a hahnöfensandi ember, akit von Zieten még a neandervölgyiek korára datált, miként vegyült a homo sapiens-sel. Bräuer most őszintén bevallotta a Der Spiegel-nek, hogy bizony felült Protsch von Zieten kitalációjának, és sajnos erre alapozta elméletét.

Bräuer persze nem az egyetlen, aki hitt Protsch von Zieten-nek. Világszerte igen sokan ismerték el a tudós eredményeit, de most minden valószínűség szerint át kell majd értékelniük azokat. Hogy mennyit, mikor és minek kapcsán hamisított meg von Zieten, azt egyelőre még senki sem tudja pontosan. Az azonban bizonyos, hogy nemcsak egy pár leletnél alkalmazott „kreatív könyvelést” a német professzor, így könnyen lehet, hogy az elkövetkezendő időkben még sokakat érhet majd komoly csalódás.

Hozzászólások

Harcosok több ezer éves sírjaira bukkantak

Harcosok több ezer éves sírjaira bukkantak

A maradványok a harangedényes kultúrához köthetőek.

Ősi lábnyomokat találtak Pompejinél

Ősi lábnyomokat találtak Pompejinél

A Vezúv már a hírhedt, ókori kitörés előtt is megnehezítette a helyiek életét.

Megtalálták az indoeurópai nyelvek hiányzó láncszemét

Megtalálták az indoeurópai nyelvek hiányzó láncszemét

Magyar szakértők részvételével zajlott átfogó vizsgálat.

Feltárás kezdődik a szegedi Dóm téren

Feltárás kezdődik a szegedi Dóm téren

A téren korábban még nem végeztek átfogó feltárást.

Avar kori családfákat tártak fel

Avar kori családfákat tártak fel

A kutatók két ausztriai lelőhely maradványait elemezték.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket