Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Kultúra

Genetikailag meghatározott az egyes fajok intelligenciája?

2005.05.06.Admin
National Geographic Magyarország

Bár abban szinte minden tudós egyetért, hogy a különböző emberi fajok között eltérés figyelhető meg az intelligencia terén, abban már ugyancsak eltérnek a vélemények, hogy ez a gének vagy a környezet hatása. Egy jó nevű amerikai folyóiratban most mindenféle skrupulus nélkül állítja egy szerzőpáros: a feketék alapvetően gyengébb szellemi képességűek – és pedig genetikusan.

Az Amerikai Pszichológiai Szervezet (American Psychological Association) nem éppen rasszizmusáról híres folyóiratában, a Psychology, Public Policy and Law című periodika júniusi számában ugyancsak vitatott tanulmányt tesz közzé: Arthur Jensen és Philippe Rushton különféle adatokra hivatkozva nemcsak azt állítják, hogy az emberi fajok között jelentős különbség figyelhető meg az intelligencia terén, hanem azt is, hogy mindez genetikus adottság, ami öröklődik.

Rasszista intelligenciaelméletek?

Az Egyesült Államokban időről időre fellángol a vita az emberi fajok intelligenciabeli különbségének okáról: a hatvanas évek végén éppen Arthur Jensen közölt már egy tanulmányt a szintén neves Harward Educational Review-ban, amelyben már ekkor kiállt az egyes fajok közötti IQ különbség tézise mellett. Legutóbb 1994-ben jelent meg a kérdést feszegtő tanulmány rangos amerikai folyóiratban: Richard Herrstein pszichológus és Charles Murray szociológus Haranggörbe című írásában amellett érveltek, hogy a feketék átlagos intelligenciaszintje jóval alatta van a fehérekének.

Az ügy érdekessége, hogy ennek a ténynek a legritkábban mondanak ellent a tudósok. Intelligenciakutatók ugyanis egyetértenek abban, hogy a fekete bőrű amerikaiak IQ-ja átlagosan 85 és 90 között mozog, míg a fehéreké 100 körül. Aljoscha Neubauer, a Grazi Egyetem világhírű intelligenciakutatója szintén elismeri: léteznek különbségek az egyes fajok között. A legtöbb társadalomtudós alapvetően ezt a hátrányos társadalmi megkülönböztetés számlájára írja, amikor felmerül a jelenség okára irányuló kérdés. Mások arra hívják fel a figyelmet, hogy a táplálkozás és az anya viselkedése a terhesség idején szintén komoly szerepet játszik az intelligencia kialakulásában, ám mindezek a tényezők külső tényezők.

IQ verseny: a kelet-ázsiaiak vezetnek

Míg 1994-ben Herrstein és Murray határozottan meg volt győződve arról, hogy az IQ genetikusan öröklődik, és nem a környezeti hatások befolyásolják annak mértékét, addig Jensen és Rushton a most megjelent cikkben kissé árnyaltabban fogalmaz: a környezeti hatások és a genetikai öröklődés 50-50 százalékban határozza meg az emberek IQ-ját. Hangsúlyozzák, hogy így a fajok közötti különbség részben ledolgozható, amennyiben megfelelő környezetben nő fel az egyed. Ugyanakkor azt is kiemelik: nem a fehér ember a legintelligensebb.

A világsajtó ugyan a hangsúlyt a feketékkel szembeni rasszizmusra helyezi a cikk interpretálásakor, ám azt is látni kell, hogy Jensenék rasszizmusa alapvetően egy önsorsrontó rasszizmus, hiszen meglátásuk szerint a fehér ember szintén genetikusan meghatározott módon alacsonyabb átlagos intelligenciával bír, mint kelet-ázsiai rokonai. Jensen és Rushton különféle empirikus vizsgálatokra hivatkozva ugyanis nem a fehér ember „felsőbbrendűségét” hirdeti, hanem a kelet-ázsiaiakét. A szerzőpáros eltérő környezetben felnövő ikerpárok, nemzetközi IQ felmérések és a koponyák méretének összehasonlítása révén jutott erre az eredményre.

Elbutulás amerikai módra

A tanulmányt közlő folyóirat mindemellett három másik tanulmányt is közöl júniusi számában, melyek azonban határozottan más szemlélettel bírnak. Richard Nisbett már azt a tényt is kétségbe vonja, hogy valóban létezik-e a fajok közötti intelligenciakülönbség. Nisbett szerint az adatok torzításán alapul ez az előfeltevés, ráadásul a meglévő kisebb különbségek az utóbbi években szinte teljesen kiegyenlítődtek. A genetikai különbségek így a nulla felé tendálnak. Lisa Suzuki és Joshua Aronson szintén a Psychology, Public Policy and Law-ban megjelenő tanulmányában pedig azt állítja, hogy az emberben megtalálható mintegy 15-20 ezer génpárból mindössze hat százalék kapcsolható az emberi bőrszínhez.

Jensen és Rushton az ellenkező vélemények ellenére megvédik állításaikat: szerintük igenis részben genetikusan öröklődik az intelligencia, ezért a különféle támogatási programok csak részben érhetnek el sikereket. A pozitív diszkrimináció a szerzőpáros szerint a genetikai állomány okozta akadályokba ütközik, így az „affirmative action” fogalompár alatt értett támogatások célt tévesztenek. Jensen egyébként fogalmazott már ennél radikálisabban is, amikor 1992-ben egy interjújában azt állította: amennyiben nem törik meg a feketék születési rátájának emelkedése az Egyesült Államokban, akkor nemsokára az amerikai társadalom elbutulásával kell szembenézni. Hogy így lesz-e azt egyelőre nem tudni, ám sokak szerint, ha be is következik az amerikai társadalom elbutulása, az nem semmiféleképpen sem a feketék arányának növekedése miatt fog végbemenni…

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Óva int az élő állat húsvéti ajándékozásától az Orpheus Országos Állatvédő és Természetbarát Közhasznú Egyesület.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Egy tükör, egy tányér, egy harang és más leletek kerültek elő.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket