Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Kultúra

Ne légy gonosz!

National Geographic Magyarország

Vajon melyik a sikeresebb stratégia: a kérlelhetetlen mohóság, az önérdek és a versenyszellem kizárólagossá tétele, vagy az együttműködés és a kölcsönös megbecsülés irányvonala? Az ember hajlamos ösztönösen is ez utóbbi mellett kiállni, pszichológusok pedig két nagyvállalat, az amerikai Enron és a Google szervezeti kultúráját vizsgálva immár tudományos módszerekkel is bebizonyították az utóbbi stratégia fölényét.

A probléma nem mai eredetű: évszázadok óta foglalkoztatja az emberi jellem kutatóit, a bölcselkedőket és a filozófusokat, hogy vajon milyen is az alapvető természetünk? Tökéletesen önző vagy inkább együttműködésre hajlamos? Az evolúciós szellemnek megfelelően csak önös érdekeinket tudjuk szem előtt tartani, vagy inkább az altruista vonások dominálnak az emberi természetben? Egyesek szerint a kérdés megválaszolása ugyancsak sok akadályba ütközik, mások pedig azt hangsúlyozzák, hogy mindkét tulajdonság alapvető emberi tulajdonság. Ahogy a német filozófus, Immanuel Kant fogalmazott, az embert alapvetően a „társiatlan társiasság” jellemzi, azaz egyszerre társas és önző lény.

Mohóság mindenek felett?

Az önérdek mindenek fölé helyezését, a kegyetlen versenyt sokáig a kapitalizmus szellemével is azonosították: sok nagyvállalat hitte, hogy magáévá kell tennie ezt a típusú evolúciós szellemiséget ahhoz, hogy sikeres legyen, hogy versenytársai fölé tudjon kerekedni.

Clinton Free és Norman Macintosh, az ontariói Queen’s University School of Business két kutatója két amerikai nagyvállalat, az időközben botrányos véget ért Enron és a sikersztorik kedvenc főszereplőjévé avanzsált Google szervezeti kultúráját hasonlította össze pszichológiai szempontból, és talán nem meglepő módon, tudományos módszerekre hivatkozva állítják, hogy a valóban sikeres kapitalista szellemiséget a Google jelmondata tükrözi a legjobban. A „Don’t be Evil!” (azaz: Ne légy gonosz!) vezérelv szerint működő vállalat ezidáig úgy tűnik, valóban sikeresebb, mint az evolúciós kiválasztódási elvet követő Enron.

Önző gének a kapitalizmusban

A kutatók szerint az Enron az 1996-ban elnökké választott Jeffrey Skillingnek köszönhette vesztét. Skilling ugyanis radikálisan átalakította az energetikai nagyvállalat működési rendszerét. Az új elnök hű maradt régi elveihez: a Harvard Egyetem végzett Skilling kedvenc könyve a hetvenes évek egyik legvitatottabb tudományos bestsellere, az Önző gén (Richard Dawkins), amelyet ráadásul sajátos szellemiségben olvasott. Skilling szerint az evolúció, de bármilyen fejlődés is csak a gyilkos versenyen és az egoizmuson keresztül valósulhat meg. Ennek szellemében bevezetett a vállalatnál egy osztályozási rendszert: a dolgozókat a főnökeik értékelik egy skálán, hogy aztán a rossz jegyet szerzettektől megszabaduljanak, a jó jegyekkel rendelkezőket pedig előléptessék.

A rosszul teljesítők fényképét kitették a vállalat belső hálózatára, azaz állásuk elvesztése mellett a megaláztatástól is félniük kellett. Nemsokára azonban ez az evolúciós egoizmuson alapuló teória súlyos következményeket vont maga után: az alsó és középvezetők üzletelni kezdtek az osztályzatokkal, kialakult a kegyeltek rendszere, és az egész vállalat önző érdekekre figyelő és gyakran az igazságot is eltakaró egyénekre hullott, ahelyett, hogy csapatként lépett volna fel.

A családias Googleplex

A kanadai kutatók nem meglepő módon a Google-ban találták meg a pszichológiai szempontból az Enron ellentétjének tekinthető mintavállalatot. A jelmondat mellett a Google azért is válhatott sikeressé, mert horizontális viszonyokon alapul: a beosztottak csak jót tudnak mondani a Googleplex-ről, ahol a munka mellett (néha közben is) pihenhetnek, kikapcsolódhatnak különféle társas játékok segítségével, és ahol a főnökeik családias hangulat megteremtésén fáradoznak.

A beosztottaknak ezen túlmenően munkaidejük 15-20 százalékában biztosítják, hogy teljesen önállóan dolgozzanak, egészen pontosan új megoldásokon, projekteken gondolkozzanak. A bizalmi viszony kialakításának szükségessége ma már valóban minden menedzsertankönyv alaptételévé vált, így a kutatók tulajdonképpen biztosra mehettek a végeredmény tekintetében.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Egy tükör, egy tányér, egy harang és más leletek kerültek elő.

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

A több ezer éves település ritka betekintést nyújt a bronzkori mindennapokba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket