Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Kultúra

Csángók

National Geographic Magyarország

Európa peremén élnek, magukban dacolnak az évszázadokkal. Lassan dönteniük kell, őrzik-e tovább régi hagyományaikat. Mert ha nem, végleg beolvad ez a kis magyar sziget.

Írta: Koczor Tamás
Fényképezte: Tomasz Tomaszewski

Negyvenegy kukoricaszem hever kilenc halomban a nyűtt viaszos vászonnal letakart asztalkán. Alacsony mennyezetű, szűk szobácska, a falon a Szűzanya képe, az Utolsó vacsora fakult nyomata. Szőkésbarna, viseltes ruhájú fiatalasszony hajol az asztal fölé, pillog a halovány lámpafényben. Figyelmesen  bámulja a sok-sok kis kukoricaszemet, és furcsa, ismeretlen szavakat mormol.

 

Kálváriadombon költi el ebédjét a szüretelő Benke család. A csángók legtöbbje katolikus vallású; hitük talán még erősebb kapocs közöttük, mint eredetük.

 

Háromszor is szétosztja az asszony a szemeket, a rítus befejeztével ránk emeli a szemét: „Kendtek erős nagy utat csinálnok, s gondolkoznak, hogy megjárjanak más falut es meg, s hova mennek, jó lesz kendteknek mindenütt, mindenütt. Hova mennek, örömik lesz.”

Az út valóban nagyon hosszú volt. Budapesttől majdnem 800 kilométert tettünk meg a Berecki-hágóig, hogy elérjünk Moldva határára. A Kárpátoknak ezt a fontos stratégiai kapuját használták a honfoglaló magyarok, de átvonult rajta hadaival Mátyás király és Bem József is. Batu kán hadai, és számtalan alkalommal a törökök is itt törtek be, a világháborúkban pedig orosz és román csapatokkal vívtak ezen a tájon véres harcot a magyar honvédek. Ide már a délorosz sztyeppék hideg és száraz levegőjét hozza az Etelközből a gerincen átbukó kíméletlen keleti szél: a nemere.

 

Nincs kép

Csángó települések

A keleti oldalon az Ojtoz völgyébe vezet a szerpentin. Onnan már csak száz kilométer Magyarfalu, ahol 16 hónapja meghallgattam Kozsán Bibi, a 27 éves csángó „boszorkány”  jóslatát. Most újra ide, a legkeletibb magyarlakta településre tartok;  azon az úton járok, amelyet egykor Domokos Pál Péter néprajzkutató is követett. Székely fazekasárus gúnyájában, nevezetes szekerecskéjével és lovacskájával 1932-ben elsőként indult feltárni a moldvai magyarság népzenekincsét. A falu, amely ezen a késő őszi estén fogad, keveset változhatott; nagyjából ilyen lehetett akkor is, amikor nyolcvan esztendővel ezelőtt megérkezett ide a csángók vándorapostola.

Komótosan ballag a hajnalban a szekér elé fogott tehén, baktat a dombtető felé, ide-oda ingatja a járomban busa fejét. „Jó korán indulunk majd, hogy a napfelkelést is láthasd” – mondta tegnap vacsora után Emilián. Most pálcájával noszogatja a lomha jószágot fölfelé a vízmosásokkal szabdalt földúton: látszik, hogy szeretne minél hamarabb nekilátni a munkának.

A Nap első sugarai épp csak kiragyognak a lágy dombhajlat mögül, amikor megérkezünk Emiliánék kicsiny földdarabjához. Az elsőéves egyetemista fiú a fény felé fordul, megáll egy pillanatra. Keresztet vet, és elmond egy imát.

Nem idegennek szánt folklórszínjáték ez. Megfér egymással a csángók élő katolikus hite az ősök természeti vallásából maradt napkultusszal. Igaz, már nem akad a moldvai magyarok között, aki érdemlegeset tudna mesélni az ősökről. Van, aki csak úgy emlegeti a régieket: „az elfeledettek”.

 

Csángó udvar: az uniós csatlakozás sem változtatta meg a látványt. Szegénység és cudar időjárás nehezíti a megélhetést, a haragosok ráadásul sötét praktikákkal sem átallanak kárt okozni egymásnak. Ha a gazda azt gyanítja, hogy rontás miatt apadt el a tehén teje, bekötött szájú sarut, vagyis csizmát akaszt az istálló gerendájára.

 

Az ősökkel együtt a csángó nép eredetére is a feledés homálya borult. Forrófalván, a több mint 350 esztendős kis fatemplom mellett, azért napszimbólumokkal ékes vaskereszt hirdeti a régiek emlékét.  Duma András, klézsei illetőségű költő legalábbis így magyarázza a kereszt rendeltetését. Tény, ami tény: valahányszor arra jártam, mindig függött a kereszten friss koszorú…

A teljes cikket elolvashatja a magazin 2011. márciusi lapszámában.

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

A leletek sokat elárulnak az újkőkori emberek tudásáról.

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Óva int az élő állat húsvéti ajándékozásától az Orpheus Országos Állatvédő és Természetbarát Közhasznú Egyesület.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket