Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Kultúra

Emberi állkapcsok is rejtőztek a barlang stalagmitja alatt

2017.03.27.Kovács Olivér
National Geographic Magyarország

Késő bronzkori temetkezések sokasága, halotti rítusok jelei, elrejtett kincsleletek – Rezi Kató Gábor őskoros régész összefoglalója a Baradla-barlang múltjáról.

Az újkőkor hosszú évszázadai után a Baradla következő, kétség kívül jelentős régészeti periódusa a késő bronzkori (vagy kora vaskori) úgy nevezett „Kyatice-időszak” – olvasható a műmlékem.hu portálon. A kultúra itteni maradványainak teljes újraértékelése talán majd pontosabb kronológiát is adhat egyszer – mindaddig nagyjából hasonlóképp a bükki kultúrához azt mondhatjuk, hogy a teljes Kyatice-élettartam ott van a leletekben, így mintegy ötszáz évnyi folyamatos időszakot feltételezhetünk a barlang használatában. Fontos változás azonban a korábbiakhoz képest, hogy a tér használata jócskán lecsökkent, elsősorban a bejárathoz közelebbi szakaszokon koncentrálódik. A későbronzkorban csak a bejáratok környékét (Főbejárat, Denevér-ág) és barlang simább, tevékenységre alkalmasabb helyeit használják intenzíven – írja Rezi Kató Gábor tanulmányában.

A megdöbbentő mennyiségű neolit kerámiához képest a Kyatice leletek száma ugyan valamivel szerényebb, de így is bőséges. Annál több van azonban az emberi maradványokból! A barlanggal kapcsolatban szinte minden korai úti beszámoló kiemeli az emberi csontok megdöbbentő számát. 1876-tól kezdődően (bár már korábban is kutatták) legalább egy tucat bronzkori temetkezési helyszínt tártak föl: a Pitvar, a Temetkezési folyosó és a Csontház területén. Képtelenség a dokumentációk alapján pontosan megbecsülni az előkerült emberi maradványok számát, de kétségtelenül százas nagyságrendről van szó.

Már báró Nyáry Jenő (1836-914) első ásatásairól szóló feljegyzései csaknem hetven ember maradványt említenek: 41 sírt, illetve 26 állkapcsot és koponyát. A nagy műveltségű, családi kapcsolatai által a régészet iránt érdeklődő szakember három alkalommal ásott 1876-77 folyamán a barlangban. Első eredményeit a Budapesten megrendezett VIII. Embertani és Ősrégészeti Kongresszuson mutatta be, nagy érdeklődést keltő beszámolójában. Későbbi megfigyeléseit egy 179 oldal terjedelmű, 335 lelet rajzát tartalmazó monográfiában foglalta össze.


Arany spiráltekercs henger, valószínű egy rituális tevékenység eszköze lehetett.

A temetkezésekkel és emberi maradványokkal kapcsolatban is fontos dolgokat jegyzett fel. A Csontházban folytatott első ásatás kapcsán írja: „Fölötte érdekesnek találtam azon körülményt, hogy a stalagmit közt emberi és állati csontok, nevezetesen pedig emberi állkapcsok voltak lelhetők. E körülményből, valamint abból, hogy mesterségesen hasított és szenesedett emberi csontok is  jelentkeznek, az a föltevés is előállhat, hogy akkoron itt emberevők (antropophagok) tanyáztak.  …A csepegőkő áttöretése után a barlang alatt kisebb-nagyobb üregek mutatkoztak, melyekből néhány emberi állkapcsot szedtünk ki. A különféle helyeken talált emberi állkapcsok közül 10 koros és 16 fiatal egyéné volt.”

A legjelentősebb Nyáry-féle eredmények azonban kétség kívül azokhoz a sírokhoz kötődnek, amelyeket a Pitvar és a Temetkezési folyosó területén tárt fel. A temetkezési rítus ezek esetében teljesen egyforma. Nyáry részletesen számol be a feltárt sírokról és a mellékletekről. A dokumentáció és a ránk maradt leletek számos kérdést vetnek fel, melyekre egyelőre nem tudunk választ adni: például hogyan fértek el a sírok – Nyáry szerinti két sorban – a folyosón, illetve a mellékeltek egyes megmaradt darabjai hogyan sorolhatóak be a Kyatice-kultúrába?

Rezi Kató Gábor cikkének folytatása és további képek a műemlékem.hu magazinban

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Egy tükör, egy tányér, egy harang és más leletek kerültek elő.

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

A több ezer éves település ritka betekintést nyújt a bronzkori mindennapokba.

Gyönyörű falfestményeket találtak egy egyiptomi sírban

Gyönyörű falfestményeket találtak egy egyiptomi sírban

A 4300 éves nyughelyben felfedezett festmények hétköznapi jeleneteket ábrázolnak.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket