Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Kultúra

Erődtemplomok Erdélyben

2020.07.17.dr. Ottó Anita
National Geographic Magyarország

Erdély erődtemplomos falvai (Nagybaromlak, Berethalom, Kelnek, Prázsmár, Szászfehéregyháza, Százkézd, Székelyderzs) 1993 óta szerepelnek az UNESCO világörökségi listáján.

Székelyderzs temploma
Forrás: Dr. Ottó Anita

Az erődítmények eme sajátos formái elsőként a 13. századi szász falvakban jelentek meg. Az akkoriban meglehetősen gyakorinak számító török és tatár betörések elleni védekezésül, a falvak lakossága erődépítésekbe kezdett. A 15. század közepétől már 250 település rendelkezett erődtemplommal, amelyek köré kisebb falvak települtek.

Az erődítmények megerősített falait lőrésekkel, szuroköntőkkel és egyéb védelmi eszközökkel látták el, míg belső udvarukban templom kapott helyet és raktárak, ahol a környékbeli családok biztonságba helyezhették élelmiszerkészletüket, vagy egyéb értékes ingóságaikat. A különféle húskészítmények, gabonák ilyetén tárolása olyannyira megszokottá vált, hogy békeidőben is előszeretettel alkalmazták.

Prázsmár belső udvara, az erődfalba épített kamrákkal.
Forrás: Dr. Ottó Anita
Számozott tárolók a prázsmári erődben
Forrás: Dr. Ottó Anita

Az erődök falában kialakított tárolókat a belső udvarból lehetett megközelíteni. Az egyes tárolók az erődfal magasságáig, több szinten helyezkedtek el és a sorszámozott ajtókhoz kizárólag a raktár tulajdonosa rendelkezett kulccsal. Az éléstárakat meghatározott időközönként (általában heti 1-2 napon) lehetett felkeresni és kinyitni, hogy a család heti hús és gabonaszükségletét magukhoz vegyék. A háziasszonyokra ilyenkor nagy felelősség hárult, hiszen pontosan kellett megbecsülniük a család heti szükségleteit és akár egy váratlan vendég betoppanásával is számolniuk kellett. A falu gyakran szájára vette azt a háziasszonyt, aki idő előtt kifogyott az élelmiszerből.

Az erődöket folyamatosan őrizték, külső támadás esetén a lakosság is a belső udvarban, vagy ki-ki a maga raktárában került elhelyezésre. A prázsmári erődtemplomban például – gondolva az elhúzódó védekezésre – iskolatermet is kialakítottak a menedéket kereső családok gyermekei számára. A berendezett iskolaterem az erődtemplomot felkeresők számára jelenleg is eredeti berendezési tárgyaival együtt látogatható, csakúgy, mint néhány helyiség, amelyet egykori szász használati tárgyakból rendeztek be ugyanitt.

A prázsmári erődítmény kívülről
Forrás: Dr. Ottó Anita
A prázsmári templom
Forrás: Dr. Ottó Anita

A prázsmári erődtemplom Brassó város közelében fekszik, felekezete evangélikus, a Barcaság legjelentősebb templomerődjeként tarják számon. Az 1200-as évek elején épült templom köré hármas védőfalrendszert alakítottak ki, melyből a külső gyűrű magát a települést védte. Az erőd falában 275 kamra került kialakításra, amelyeket többszintes, fa lépcsős állványzaton lehetett megközelíteni. A templomban megtekinthető Erdély legrégebbi szárnyasoltára is.

Hargita megye büszkesége, a székelyderzsi erődtemplom további érdekességekkel büszkélkedhet. Az unitárius felekezetű templom belső falát 15. századi színes freskómaradványok díszítik, melyek Szent László királyunk legendáját mesélik el.

A székelyderzsi templom
Forrás: Dr. Ottó Anita
Székelyderzsi templomban balról Szent Mihály arkangyal látható, jobbról pedig Pál apostol megtérése.
Forrás: Dr. Ottó Anita

 

A templom építését –hasonlóan a prázsmári templomhoz – itt is az 1200-as években kezdték el, a várfalakat és a bástyákat csak az 1500-as években húzták köré.

A székelyderzsi gyilokjáró, azaz a várfalak felső részén végigfutó védőfolyosó.
Forrás: Dr. Ottó Anita

 

A várfalon belül egykor gyilokjáró (körfolyosó) helyezkedett el, amely védelmi feladatok ellátására lett kialakítva, azonban a 18. század végével már elsősorban tárolásra használták, így tetővel ellátott „színeket”hoztak létre ahol hatalmas ládákban tárolták a falu lakosainak különféle ingóságait.

A 18. századra az erődtemplomok elvesztették védelmi funkciójukat, de a szász falvakban sokan még a 19-20. században is az erődítmények tornyában őrizték legféltettebb értékeiket.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Bronzkincsekkel teli ősi sírokat találtak Kínában

Egy tükör, egy tányér, egy harang és más leletek kerültek elő.

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

Megtalálták Nagy-Britannia Pompejiét

A több ezer éves település ritka betekintést nyújt a bronzkori mindennapokba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket