Aranka, Jeromos2025. február 08., szombat
Kultúra

A Nobel-békedíjas dél-afrikai fekete jogi aktivista

2022.07.18.Jeki Gabriella
National Geographic Magyarország

Nelson Mandela volt a Dél-afrikai Köztársaság első faji megkülönböztetéstől mentes választás győztese, és az ország első fekete elnöke.

Nelson Mandela
Forrás: Allan Tannenbaum/Getty Images

 

Nelson Mandela 27 évet töltött börtönben, mert felszólalt a dél-afrikai apartheidrendszer ellen. Bár nehéz körülményekkel kellett szembenéznie, amelyek megtörték elhatározását, de nem volt hajlandó feladni. Mindent megtett azért, hogy minden ember számára elérje az egyenlőséget.

„Egy olyan demokratikus és szabad társadalom eszményét dédelgettem, amelyben minden ember harmóniában él együtt, és egyenlő esélyekkel rendelkezik. Ezért az eszméért és beteljesüléséért remélek élni. De ha kell, ezért az eszméért meghalni is kész vagyok” – mondta Nelson Mandela 1964-ben a Rivonia-perben, mielőtt honfitársaival együtt a Robben-szigeten lévő börtönbe zárták volna.

Az 1918. július 18-án született Nelson Rolihlahla Mandela a xhosza nép thembu törzsét irányító Madiba királyi dinasztia sarja volt. Második neve, a Rolihlahla, xhosza nyelven annyit jelent: „aki bajba sodorja magát”. A névadásnál szülei már talán sejtették, hogy milyen kalandos életutat fog bejárni.

Mandela az 1940-es években ügyvédként dolgozott, hogy ingyenes vagy megfizethető képviseletet biztosíthasson azoknak a feketéknek, akik szembeszálltak az apartheid törvényeivel. Így a küzdelem fontos vezetőjévé vált. A szó afrikaans nyelven „elszakadást” jelent és a kapcsolódó törvények négy különböző faji kategóriába sorolták a dél-afrikaiakat: „fehérek/európaiak”, „feketék”, „színesek (vegyes fajú emberek)” vagy „indiai/ázsiai” emberek. A fehér emberek – a dél-afrikai lakosság 15 százaléka – a társadalom felső rétegét alkották, hatalommal és gazdagsággal. A fekete dél-afrikaiak – a lakosság 80 százaléka – a mélypontra szorultak. A dél-afrikai kormány tehát elnyomással és erőszakkal válaszolt az egyenlőség és szabadság iránti követelésekre. Lelőtték és megölték a fegyvertelen tüntetőket, miközben sok embert őrizetbe vettek és letartóztattak – írja az Emberi Jogok Kanadai Múzeuma online portálján.

1994-ben az ANC nyerte az első demokratikus választásokat, és május 9-én Nelson Mandela lett az új parlament és a Dél-afrikai Köztársaság első fekete elnöke
Forrás: Wikimedia Commons/Paul Weinberg

 

Az apartheiddel való harc fegyverteelenül indult Mandela számára, de volt egy pont, amikor úgy gondolta, hogy már csak a fegyveres harc biztosíthatja az egyetlen megoldást. Létrehoztak egy fegyveres ellenállási csoportot Umkhonto weSizwe („A Nemzet Lándzsája”) néven, és Mandela 17 hónapot töltött a föld alatt, hogy támogatást szerezzen a fegyveres harchoz. 1962-ben azonban letartóztatták, egy év múlva pedig számos vádpont miatt bíróság elé állították. Őt és hét társát életfogytiglani börtönbüntetésre ítélték.

Mandela 1964-től 1982-ig a Robben-szigeten raboskodott, ahol a foglyokat kemény körülmények között tartották, amelyek megtörték elhatározásukat. A feketék pedig még rosszabb körülmények között voltak. A fekete férfiak télen is rövidnadrágot és szandált viseltek, míg a többi rab nadrágot és cipőt kapott. Néhány foglyot megtámadtak és megkínoztak az őrök. A külvilággal való kapcsolat szinte teljesen megszakadt.

A Nobel-békedíj átadásán 1993. december 10-én, Oslóban. Jobbra: Frederik Willem de Klerk.
Forrás: David Levenson/Getty Images

 

Mandelát később átszállították a rendkívül szigorúan őrzött pollsmoori börtönbe, ott azonban 1988-ban tuberkulózist kapott és kórházba került. Végül 1990. február 11-én szabadult Frederik Willem de Klerk elnök utasítására. Ekkor már 71 éves volt, de volt még tennivalója, ráadásul népszerűsége sem csökkent. Évekig tartó tárgyalások vártak rá, de nem adta fel. Kiszabadulása után segített tárgyalni az apartheid felszámolásáról, és egy többéves nemzeti kiegyezési folyamat végén ő lett Dél-Afrika első demokratikusan megválasztott elnöke 1994-ben. Az apartheid-rendszer tárgyalásos felszámolásáért de Klerkkel megosztva kapott Nobel-békedíjat 1993-ban.

Hozzászólások

1200 éve feláldozott terhes nőre bukkantak

1200 éve feláldozott terhes nőre bukkantak

A fiatalon elhunyt nő sírja több szempontból is igen érdekes.

2000 éves tekercsbe sikerült bepillantani

2000 éves tekercsbe sikerült bepillantani

A Vezúv kitörésében elszenesedett iratot mesterséges intelligencia segítségével vizsgálták meg.

Amatőrök bukkantak 2000 éves kincsre

Amatőrök bukkantak 2000 éves kincsre

Az érmék egy részét a rómaiak hozhatták el Britanniából.

Elveszett, középkori palotát találtak

Elveszett, középkori palotát találtak

Úgy tűnik, sikerült azonosítani Hódító Vilmos ellenfelének hatalmi központját.

Veteránok bukkantak több ezer éves leletekre

Veteránok bukkantak több ezer éves leletekre

A csapat egy katonai bázis területén folytatott feltárást.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket