Elvira2025. február 10., hétfő
Kultúra

A C-vitamin Nobel-díjas felfedezője

2022.09.16.Jeki Gabriella
National Geographic Magyarország

1893. szeptember 16-án született Szent-Györgyi Albert orvos és kutató.

Szent-Györgyi Albert
Forrás: Getty Images

 

A paradicsompaprikával folytatott kísérletei során azonosította a hexuronsavat a C-vitaminnal, és segítségével a paprikából kiinduló C-vitamin gyártásának módszerét is. Szent-Györgyi Albert a témakörben folytatott kutatásaiért 1937-ben élettani-orvosi Nobel-díjat kapott.

 

Budapesten született 1893. szeptember 16-án, anyai ágon a neves Lenhossék orvosprofesszori dinasztia leszármazottjaként. 1911-ben érettségizett, majd nagybátyja laboratóriumába került, ahol az első világháború kitöréséig tanult mindaddig, amíg be kellett vonulni. Szent-Györgyi Albert az olasz és az orosz fronton is szolgált, ahol helytállásáért ezüstkitüntetést kapott. 1917-ben azonban kénytelen volt leszerelni, miután megsebesült.

Tanulmányait Budapesten végezte, majd G. Mansfeld farmakológusnál dolgozott Pozsonyban, Armin von Tschermaknál elektrofiziológiát tanult Prágában, de L. Michaelisnél is elmélyedt a szakma rejtelmeiben, Berlinben. Néhány év múlva már a Leideni Egyetem Farmakológiai Intézetének asszisztense lett, 1922-től 1926-ig pedig HJ Hamburgerrel dolgozott együtt a holland Groningeni Fiziológiai Intézetben, ahol kutatásai a sejtlégzés kémiájára irányultak, de leírta az oxigén és a hidrogén aktiválásának kölcsönös függőségét is.

Ösztöndíjasként Cambridge-be ment 1927-ben FG Hopkins irányítása alatt dolgozott és megszerezte második doktorátusát. Egy évet töltött a Mayo Alapítványnál Rochesterben, majd visszatért Cambridge-be. Itt fedezett fel a mellékvesében egy redukáló hatást mutató anyagot, amit hexuronsavnak nevezett el. Bebizonyította továbbá egy redukálóanyag létezését a növényi és állati szövetekben, amit később izolálni is tudott a szarvasmarha mellékvesekéregből, nagyon kis mennyiségben, ezt ma aszkorbinsavként ismerjük, akkor hexuronsav volt a neve. 1929-ben visszatérve Cambridge-be, később Druryvel írta le a nukleotidok farmakológiai aktivitását. Csak ezután tért haza újra, Magyarországra – írja a NobelPrize.org tudományos ismeretterjesztő oldal.

Szent-Györgyi Albert és családja 1930. augusztusában elhagyta Angliát, hogy hazaköltözzön. A biokémikus elfoglalta a Szegedi Tudományegyetemen a katedrát. Kutatói és tanári tevékenységét 1931 januárjától kezdte meg az orvosi vegytani intézet professzoraként. A Rockefeller Alapítvány támogatásával hamarosan modern tudományos központot és biokémiai iskolát hozott létre Szegeden. Itt figyelt fel az aszkorbinsav skorbutellenes hatására, és felfedezte, hogy a lédús szegedi paradicsompaprika gazdag C-vitamin-forrás.

1938-ban kezdett el izomkutatással foglalkozni; elhatározta, hogy megfejti az izomösszehúzódás mechanizmusát. Tanítványaival felfedezte az izom alapvető fehérjeösszetevőit, az aktin és miozin fehérjéket, illetve ezek komplexét. Ez képezte a következő évtizedekben az izomkutatás alapjait, például a hullamerevség okainak analízisét. Későbbi, újabb munkáinak eredménye volt a biológiai anyagok glicerinben való konzerválása, amit széles körben alkalmaztak, a mezőgazdasági felhasználástól a spermiumok tartósításáig. Elméleteket publikált többek között a bioenergetikai problémákról, valamint a növekedési és sejtmembránpotenciál szabályozásával kapcsolatban, de vizsgálta a csecsemőmirigy hormonális működését is.

Szent-Györgyi Albert több tudományos társaság tagja volt, a Tudományos Akadémia elnöke és a Nemzeti Akadémia alelnöke. 1936-ban vendégprofesszorként dolgozott a Harvard Egyetemen, 1938-ban pedig a Liège Egyetem professzoraként. 1937-ben Corvin-koszorút és Corvin-láncot, 1940-ben a Lipót-rend parancsnoki keresztjét, 1941-ben a Magyar Érdemrend középkeresztjét, 1946-ban az Edinburghi Egyetem Cameron-díját, 1948-ban Kossuth-díjat, 1954-ben pedig Albert Lasker-díjat, 1967-ben Claude Bernard-érmet és Modern Medicine Award díjat kapott, miközben számos egyetem avatta díszdoktorrá.

Ő volt az első – és máig egyetlen – magyar tudós, aki hazai kutatásáért kapott természettudományos Nobel-díjat.
Forrás: Wikimedia Commons/Pesti Napló képes melléklet, 1937. december 19.

 

1947-ben az Egyesült Államokba emigrált a magyar tudós, akit azonnal a Woods Hole-i Izomkutató Intézet igazgatójává neveztek ki. Itt a sejtosztódást tanulmányozta a későbbiekben, és a rákkutatással is behatóan foglalkozott.

Számos publikációja jelent meg, többek között az oxidációról, fermentációról, a vitaminokról, a rosszindulatú daganatokról, a sejtszintű szabályozásról, az egészségről és betegségekről, az izomösszehúzódásról, az élet természetéről, illetve az összehúzódásról a testben és a szívizomban.

Szent-Györgyi Albert mind szellemileg, mind fizikailag aktív és friss maradt késő öregkorára. 1986. október 22-én hunyt el veseelégtelenség következtében. Az Atlanti-óceán partján lévő Woods Hole-i köztemetőben temették el.

Hozzászólások

Feltárás kezdődik a szegedi Dóm téren

Feltárás kezdődik a szegedi Dóm téren

A téren korábban még nem végeztek átfogó feltárást.

Avar kori családfákat tártak fel

Avar kori családfákat tártak fel

A kutatók két ausztriai lelőhely maradványait elemezték.

1900 éves bírósági ügyet tártak fel

1900 éves bírósági ügyet tártak fel

Az Izraelben felfedezett tekercs két korabeli adócsalóról és hamisítóról szól.

1200 éve feláldozott terhes nőre bukkantak

1200 éve feláldozott terhes nőre bukkantak

A fiatalon elhunyt nő sírja több szempontból is igen érdekes.

2000 éves tekercsbe sikerült bepillantani

2000 éves tekercsbe sikerült bepillantani

A Vezúv kitörésében elszenesedett iratot mesterséges intelligencia segítségével vizsgálták meg.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket