József, Bánk2024. március 19., kedd
Kultúra

Játékok lehettek a bagolyfigurák, nem istenségek

National Geographic Magyarország

Mintegy 5000 éves, palába vésett bagolyfigurák ezrei kerültek elő az Ibériai-félszigeten, sokáig úgy vélték, valamilyen istenséget, esetleg holtakat képviselhettek.

Balra 5000 éves faragvány, jobbra modern gyerekrajz
Forrás: Estación Biológica de Doñana – CSIC

 

A palakőzetből faragott, bagolyszerű figurákat tömegesen állították elő a rézkorban az Ibériai-félsziget délnyugati részén, a tárgyak díszítettsége, részletessége, minősége változatos volt. Az alkotások ezelőtt 5500-4750 évvel születtek, sírokban s gödrökben egyaránt megtalálták őket a régészek, és rituális szerepűnek, valamiféle istenségnek, esetleg a holtak megtestesítőinek vélték őket a szakemberek. A baglyok minden más állatnál emberszerűbb arccal, előrefelé néző szemekkel, s nagy fejjel rendelkeznek, ez indokolhatta az ábrázolásukat. Sok figurán két lyuk is volt a szemek felett, valószínű egy befűzött zsineggel lehetett nyakba akasztani – ám azok átlag több mint 30 dekásak voltak, ami nem ideális tömegű nyakban viseléshez.

Néhány a bagolyszerű figurák közül.
Forrás: Scientific Reports

A Doñana Biológiai Állomás (CSIC) kutatói azonban a Scientific Reports folyóiratban megjelent tanulmányukban cáfolták ezt az elképzelést, és arra jutottak, hogy gyerekjátékok lehettek, és gyerekek készíthették őket, a helyi bagolyfajokat megmintázva. A korabeli ibériai területen a már földművelő ember közelében igen gyakoriak voltak a fülesbaglyok és a kuvikok, ezeket jól ismerhették a kor emberei. A pala a területen bárhol rendelkezésre állt, és akár egy kis hegyes kaviccsal is ki lehetett faragni-vésni a mintázatokat.

Két gyakori bagolyfaj és a kőbe vésett másaik (felül kuvik, alul fülesbagoly)
Forrás: Scientific Reports

 

A kutatók 100 figurát elemeztek, s osztályozták, mennyire hordozzák a baglyokra jellemző hat külső vonást: nagy kerek szem, tollfül, lapos arckorong, csőr, szárnyak, mintázott tollak. Emellett a kutatók 4-13 éves gyerekek bagolyrajzaiból szintén 100 példányt összegyűjtöttek, majd ezeket a figurákhoz hasonlóan osztályozták. Ezek az osztályozások azt mutatták meg, hogy voltaképp mennyire voltak komplexek a figurák, illetve a gyerekrajzok. Számos módszerrel ellenőrizték és meg is bizonyosodtak arról, hogy a figurák valóban bagolynak látszanak mások számára is.

Egész egyszerű oka lehetett a figurákon lévő két lyuknak. Az ábrán a bagoly jellegzetes részeit és a faragott figurát hasonlították össze a szakemberek.
Forrás: Scientific Reports

A kutatók a két lyuk okát is feltárták: mivel a pala amellett, hogy nagyon könnyen faragható, egyúttal könnyen sérül is. Emiatt a baglyok fején lévő jellegzetes tollpamacsot („fület”) nem lehetett volna úgy ábrázolni, hogy az tartós legyen. Egyszerűbb és izgalmasabb volt lyukakat fúrni a figurák fejére, ahová aztán valódi tollakat illeszthetett be a tulajdonosa, és máris egy élethű fülesbagoly-játékot tarthatott a kezében. Ne feledjük el, hogy a pala nagyon sokáig a füzetet helyettesítette az írásoktatásban, így abban biztosak lehetünk, hogy nem okozott problémát egy gyereknek a bagolyfigurákat megalkotni. A figurák kidolgozottsága és a gyerekek bagolyrajzai közti nagy fokú hasonlóság alapján ugyanis a kutatók úgy vélik, a tárgyakat nem valamiféle erre szakosodott kézműves alkotta, hanem maguk a gyerekek, fiatalok. A rajzolt madarakon felismerhető részletek pedig egyértelmű egyezést mutattak a gyerekek életkorával, feltehetően a faragott baglyokkal ugyanez a helyzet. E tárgyak segítségével pedig bepillantást nyerhetünk a rézkori társadalom gyerekeinek életébe, viselkedésébe is.

Több száz éves sírt tártak fel Kínában

Több száz éves sírt tártak fel Kínában

A nyughelyből számos lelet, köztük két koporsó került elő.

Első világháborús hajóroncsra bukkantak

Első világháborús hajóroncsra bukkantak

A teherszállító hajó Észak-Írország közelében süllyedt el, miután megtámadta egy német tengeralattjáró.

Kincsekkel teli buddhista templomra bukkantak

Kincsekkel teli buddhista templomra bukkantak

A mintegy 1500 éves építményben többek között gyűrűk, korallból készült ékszerek és gyöngyök kerültek elő.

Középkori zarándok jelvényére bukkantak

Középkori zarándok jelvényére bukkantak

A kitűző egy baziliszkuszt ábrázol, hasonló leletet korábban nem találtak.

1800 éves szobor került elő egy parkoló építésekor

1800 éves szobor került elő egy parkoló építésekor

Az alkotást egy angliai gróf hozhatta magával Itáliából a 18. században.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket