Laura, Alida, Alina, Szabolcs, Adolf, Bató2025. június 17., kedd
Kultúra

Az emberi test, mint mértékegység

National Geographic Magyarország

Bolygónk társadalmai a történelmük során számos olyan mértékegységet találtak ki, amelynek alapja valamely testrészünk.

Forrás: Wikimedia Commons

Arasz, öl, könyök, rőf, lépés – bár ma már nem ezek jelentik a meghatározó mértékegységeket, a hétköznapi életből ma sem vesztek ki teljesen. Valami hasonló mértékegysége valószínűleg minden népnek volt, hisz ezek a testrészeken alapuló mértékegységek mindig „kéznél” voltak. Egy nemrégiben a Science hasábjain megjelent kutatás azt vizsgálta, mi az oka, hogy még mindig használjuk őket. E mértékek ugyanis akkor is fennmaradtak, amikor egy-egy társadalom bevezette a standardizált mértékegységeket. A kutatók arra jutottak, a máig fennmaradó használattal megkönnyítik az ember számára kényelmes ruha, szerszám vagy más személyes holmi készítését.

Már időszámításunk előtt 2700 évvel, az ókori egyiptomiak is a királyi könyök mértékegységgel mértek, ami kb. 53 centit tett ki, és a könyökcsúcstól a középső ujj hegyéig érő távolságból eredeztethető. A hasonlóan testünk távolságaiból eredő láb vagy az öl mind a mai napig használatban vannak (az öl, angolban a fathom a hajózásban ma is hétköznapi, de persze informális mélységjelző mérték).

Egy nagyarasz. A magyar kisarasznak nevezi a hüvelykujj és a mutatóujj hegyei közti távolságot.
Forrás: Wikimedia Commons

A kutatás során 186 különböző kultúra mértékegységeit vizsgálták meg, és arra jutottak, mindben jelen volt vagy van valamiféle testrészen alapuló mértékegység. Azt is felmérték, miféle dolgok méréséhez alkalmazták, és azt találták, hogy különösen a ruhaneműk, valamint a szerszámok készítésében volt hasznuk e mértékeknek. Például a karéliaiak még a 20. század hajnalán is 1 öl és hat arasz hosszúságú síléceket készítettek, az alaszkai jupik nép kajakjai 2,5 öl és egy könyök hosszúságúak voltak. A hantik sílécei arasz plusz két ujj szélesek voltak, és a földtől a szemöldök magasságáig ért a hosszuk. A sísportban egyébként a mai napig segíti a megfelelő sporteszköz kiválasztását az ember magassága.
Szintén fontos volt a személyre szabott mérték, például az íj esetében, amit az odzsibva indiánok az egyik válltól a másik kinyújtott kar ujjhegyig mért hosszával számoltak, de más népeknél is hasonló jellegű mérésen alapult az elkészítése. A rőf a mellkas közepétől az ujjhegyek végéig érő hossz lehetett eredetileg.

Történelmi példa a híres angol hosszúíj: IV. Eduárd elrendelte, hogy minden 16-60 év közti férfi készítsen a saját testmagassága plusz egy arasz hosszúságú íjat. A természeti népek tisztában vannak azzal, hogy a személyre szabottan készített fegyverrel pontosabban, jobban tud bánni az ember, mint a más számára készítettel.

A megvizsgált népek 40 százaléka használta az öl, a könyök és az arasz mértékegységét, mégpedig feltehetőleg olyan mindennapos mérési feladatokra, amelyeknél egyszerűbb volt a „kéznél lévő” testrészt használni, mint mindenhova magunkkal vinni például egy mérőrudat. Gondoljunk bele, mennyivel könnyebb egy zsineg, halászháló vagy szövetdarab hosszát úgy megmérni, hogy a kinyújtott karjainkat használjuk hozzá, pont ezekre a célokra használták és használják ma is. Könnyen érthető, hogy egy eszköz használatát megkönnyíti, ha a saját testünk méretéhez igazodik!

A standardizált mértékegységeknek az államiságban, a közigazgatásban, adózásban van leginkább szerepük, ezt jelzi az is, hogy ezeket a nagy birodalmak fejlesztették ki elsődlegesen. A testrészeken alapuló mértékegységeknek azonban igen fontos szerep jutott a technikai fejlődésben.

Hatalmas, 2000 éves lábbelire bukkantak

Hatalmas, 2000 éves lábbelire bukkantak

A kutatók egy római kori erdőnél végeztek feltárást.

Kutyájával eltemetett viking nőre bukkantak

Kutyájával eltemetett viking nőre bukkantak

A szakértők úgy vélik, hogy az elhunyt magas társadalmi státusszal bírt.

Valóságos műalkotás ez az ősi szarkofág

Valóságos műalkotás ez az ősi szarkofág

A római korra datálható leleten gyönyörű, egy mitológiai leletet ábrázoló faragványok láthatóak.

Zarándokhellyé vált a miskolci kutyaszobor

Zarándokhellyé vált a miskolci kutyaszobor

Csontritkulása ellenére szerte a világban több száz ember köszönheti életét Mancsnak, a mentőkutyának.

Legendás uralkodó rokonának készülhetett ez a sír

Legendás uralkodó rokonának készülhetett ez a sír

Újabb ókori halomra bukkantak a törökországi Gordion városában.

National Geographic 2025. júniusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlapNational Geographic 2025. februári címlapNational Geographic 2025. márciusi címlapNational Geographic 2025. áprilisi címlapNational Geographic 2025. májusi címlapNational Geographic 2025. júniusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket