Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Természet

Egzotikus fából közönséges utcai sorfa

2007.09.24.Admin
National Geographic Magyarország

Az elmúlt hónapokban a hazai és külföldi médiát bejárta a bükkábrányi lignitbányában álló helyzetben talált ép mocsárciprustörzsek híre. Ejtsünk pár szót a hazánkban jelenleg is megcsodálható, élő mocsárciprusokról is!

A mocsárciprusfélék (Taxodiaceae) a földtörténeti harmadidőszak elején kiterjedt erdőségeket alkottak Eurázsiában és Észak-Amerikában. Ezek betemetődésével alakultak ki a ma ismert barnaszén- és lignittelepek. Ebből a korból származik a bükkábrányi lelet is, amelyről a National Geographic Online is beszámolt. Most viszont ejtsünk pár szót a hazánkban jelenleg is megtalálható, élő mocsárciprusokról.

A mocsárciprusféléknek jelenleg három faja ismert, mindhárom Észak-Amerika déli, mocsaras területein őshonos. Őshazájában a pikkelyes mocsárciprus (Taxodium ascendens) és a mexikói (más néven: télizöld) mocsárciprus (Taxodium mucronatum) mellett leginkább a virginiai mocsárciprus (Taxodium distichum) terjedt el. Ez utóbbi szerte a világban, így hazánkban is népszerű díszfaként ismert. A pikkelyes mocsárciprust egyes tudósok a virginiai mocsárciprus egyik változatának és nem különálló fajnak tekintik; mindkét faj lombhullató és hasonló élőhelyen fordul elő.

A mexikói mocsárciprus viszont – mint másik neve (télizöld) is mutatja – örökzöld. Az Egyesült Államok déli területein, Mexikóban és Guatemalában őshonos. Leghíresebb a mexikói Oaxaca állambeli Santa Maria de Tuléban található, 40 m magas, több mint 11 méteres törzsátmérőjű mexikói mocsárciprus, melynek korát 1200 évnél is többre becsülik. Ez a legnagyobb törzsátmérőjű egyed a Föld összes ma élő fája közül.

Élénk vörös őszi lombbal

A virginiai mocsárciprus lombhullató fa, ősszel a levelei élénk vörösre színeződnek. Habár legnagyobb állományai Észak-Amerika szubtrópusi (meleg, nedves éghajlatú) területein találhatók, a faj a szárazabb és hűvösebb körülményekhez is kiválóan alkalmazkodik. Ezt bizonyítja, hogy elterjedési területének északi határa a Mississippi és az Ohio folyó mentén Illionois és Indiana államig húzódik, ahol télen (rekord értékű) mínusz 38 Celsius fokot is mértek.

A virginiai mocsárciprust a legtöbb magyarországi közparkban, arborétumban vagy kastélyparkban sétálva nagy eséllyel megpillanthatjuk. Ez az egzotikus fa könnyen felismerhető az akár több mint harminc méter magasra is megnövő vöröses barna, rostos felületű törzséről, amely hosszanti csíkokban foszlik. Törzsátmérője akár 1-3 méter is lehet. Tobozai aprók (1-3 cm hosszúak), kerekdedek.

A leglátványosabbak és legérdekesebbek kétségkívül a légzőgyökerei. Ezek a ciprusbabáknak is nevezett, leginkább egy-egy kisebb facsonkokra hasonlító 20-40 centiméter magas képződmények a magas talajvízben álló fáknál fejlődnek ki igazán látványosan. Feladatuk, hogy segítsék a vízben álló gyökérzet levegőzését, bár újabb kutatások szerint inkább a fa stabilitásában van jelentős szerepük. Nagyon szép légzőgyökereket láthatunk például a vácrátóti botanikus kertben vagy az alcsúti arborétumban is. A mocsári környezetben élő fáknál a törzs alsó része kiszélesedik, és “palánkokat” képez. Ezek támpillérekként támasztják meg a fát.

150 évesek a legidősebb hazai fák

Impozáns megjelenése és az éghajlattal szembeni viszonylag tág tűrőképessége miatt a virginiai mocsárciprus díszfaként hamar elterjedt az Óvilágban. Előszeretettel ültették folyók, tavak partjára, de ésőbb utcai sorfaként is.

 Forrás: Alcsúti arborétum

Forrás: Alcsúti arborétum

„Az írásos dokumentumok szerint a virginiai mocsárciprust Európában először valószínűleg Angliában, a Theatrum Botanicumban ültették 1640-ban, de az első valóban bizonyított sikeres ültetés Londonban, a Syon House-ban volt, 1750-ben. Az igazi faiskolai termesztés és forgalmazás, főleg nemzetközi szinten csak a 19. század utolsó harmadában alakul ki. Ma már közönséges parkfának és utcai sorfának számít Európában” – tudta meg a National Geographic Online Kósa Gézától, a vácrátóti arborétum vezetőjétől.

Hazánkban a 19. század folyamán kezdték ültetni főúri parkokban, kertekben. A ma élő legidősebb fák – amelyek nagy valószínűséggel egyben az első nálunk ültetett fák – közel 150 évesek. Ezeket láthatjuk Alcsútdobozon, Vácrátóton, Dénesfán, Martonvásáron vagy Budapesten a Városligetben – tette hozzá a szakértő.

A 19. század második felében viszont már sokfelé ültették kastélyparkokban, arbortéumokban és városokban (Szabadkígyós, Nádasdladány, Szarvas, Kámon, Miskolctapolca, Eger). Hazánkba elsősorban a németországi és csehországi főúri rokoni és baráti kapcsolatok révén, ajándékozás útján kerültek.

Kapcsolódó cikkeink:

  • Ipolytarnócra érkeztek a 8 millió éves mocsárciprusok
  • Világritkaság a 8 millió éves bükkábrányi erdőmaradvány

  • Újabb terület nyerte el az UNESCO Globális Geopark címet

    Újabb terület nyerte el az UNESCO Globális Geopark címet

    Több éves szakmai munkának az eredményeként a Bükk-vidék Geopark csütörtökön hivatalosan is tagjává vált a geoparkok 213 tagot számláló, 48 országot érintő nemzetközi hálózatának, elismerve a Bükk-vidék páratlan geodiverzitását.

    Rakoncátlan makákók Thaiföldön

    Rakoncátlan makákók Thaiföldön

    A thaiföldi Lop Buri tartományban külön rendőri egységet állítottak fel a rosszul viselkedő makákók ellen - tette közzé a hírt az MTI.

    Csak ön után!

    Csak ön után!

    Gesztusokkal kommunikál a mi széncinegénk távol-keleti rokona, a japán széncinege.

    A tavaszi meleg idővel a kullancsok is megjelennek

    A tavaszi meleg idővel a kullancsok is megjelennek

    A korábban beköszöntött tavasz miatt idén a szokásosnál is hamarabb lehet számítani az őshonos, valamint az újonnan megjelent Hyalomma kullancsok felbukkanására Magyarországon - tette közzé a HUN-REN Ökológiai Központ közleményét az MTI.

    Egyre korábban érkezik a kiscicaszezon

    Egyre korábban érkezik a kiscicaszezon

    Az állatmentők tapasztalatai alapján egyre korábban kezdenek születni a kiscicák, és egyre hosszabb időn át tart a szezon.

    National Geographic 2024. márciusi címlap

    Előfizetés

    A nyomtatott magazinra,
    12 hónapra

    18 780 Ft

    Korábbi számok

    National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

    Hírlevél feliratkozás

    Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

    Kövess minket