Judit, Loretta, Eulália2023. december 10., vasárnap
Természet

Harlekinkaticák mindenütt!

National Geographic Magyarország

Az elmúlt hetekben az ország több pontjáról jelezték a harlekinkaticák (Harmonia axyridis) tömeges rajzását. A jelenség nem szokatlan az ősz utolsó napfényes és még fagymentes napjain – de csak 2008 óta.

A harlekinkaticák általában csapatosan telelnek
Fotó: Tamás Enikő Anna

A bogárfaj első hazai egyedére ugyanis ennek az évnek februárjában találtam rá  Szigetszentmiklóson, egy nyárfa leváló kérge alatt. Két éven belül azonban a harlekinkatica az egész országot elárasztotta, és ma már mindenütt megtalálható: őshonos és telepített erdőkben, kertekben, parkokban, sőt a nagyvárosok fáin is.

A harlekinkatica robbanásszerű elterjedésében nagy szerepe van az embernek. A csinos külsejű bogár eredeti hazája Kelet-Ázsia: Japánban, Koreában, Kínában igen gyakori, de ott része a természetes életközösségeknek. Levéltetvek falánk ragadozója, igen szapora (évente több nemzedéke is van), és gyorsan megszállja a levéltetvekkel fertőzött területeket. E tulajdonságok ismeretében javasolták növényvédelmi szakemberek, hogy a biológiai védekezés eszközeként telepítsék be a fajt a Föld más területeire is. Észak-Amerika 14 államában a 20. század első felében többször is felhasználták a levéltetvek ellen, de az első önfenntartó állományát csak 1988-ban jegyezték fel. Azóta viszont úgy elszaporodott a kontinensen, hogy súlyos mértékben visszaszorította az ottani őshonos fajok változatos közösségét.

A harlekinkatica változatos mintázatának genetikai okai vannak
Fotó: Németh Tamás

Nyugat-Európában az 1980-as évektől kezdve forgalmazták szabadföldi és üvegházi kártevők ellen. Igen, forgalmazták: a katicabogarakat ugyanis mesterségesen tenyésztették és árusították. A harlekinkaticák azonban hamarosan a „saját lábukra álltak”, és maguktól is szaporodni kezdtek, majd inváziós fajként eleinte lassan, később gyorsabban terjedtek országhatárokon át. Angliában 2004-ben bukkantak az első egyedeikre; a faj valószínűleg Belgiumból érkezhetett oda, mert Nagy-Britanniában korábban nem telepítették. 2006-ban megjelent Ausztriában, majd 2008-ban Magyarországon, s innen 1–2 éven belül továbbterjeszkedett Szerbiába, Ukrajnába, Romániába is. Ma már Európa szinte minden országában megtalálható, észak felé csak a leghidegebb vidékek szabnak neki határt. Mi több, felbukkant már Közép- és Dél-Afrikában és Dél-Amerikában is. Nyugat-Európa egyes vidékein ma már a harlekinkatica a leggyakoribb katicafaj, és valószínű, hogy hamarosan Magyarországon is ez lesz a helyzet. Agresszív terjedésével, falánkságával valósággal eleszi a táplálékot a többi katicafaj elől, sőt a levéltetvek fogytán más katicák lárváinak is nekiesik. Már olyan magyar tévéreklám is született, amelyben harlekinkatica mászkál a megszokott, mindenki által jól ismert hétpettyes katica (Coccinella septempunctata) helyett, amely pedig 2011-ben az Év rovara lett.

Védekezni ellene szinte lehetetlen, hiszen az a vegyszer, amely őt megöli, más rovarokat sem kímél. Élősködőkkel (pl. fürkészdarazsakkal) szemben sokkal ellenállóbb, mint az őshonos fajok. Száraz időben kedveli a gyümölcsöket, és nagy számban szállhatja meg a szőlőfürtöket; a testében lévő keserű anyag préseléskor a mustba jut, és a bort élvezhetetlenné teszi.

A harlekinkaticák nyáron szétszóródnak a lombkoronában és a cserjeszintben. Ősszel viszont röpködve telelőhelyet keresnek, és mivel szeretik csapatosan összebújva tölteni a hideg időszakot, ahol egy-egy bogár megjelenik, hamarosan százával követik a többiek. Ez az oka annak, hogy az idei hosszú és enyhe őszön is feltűnnek.  Az első fagyok idejére azonban a bogarak megtalálják pihenőhelyüket – nem ritkán a tetőszerkezet réseiben, a padláson, de akár az ablakkeretek között is.

Írta: Merkl Ottó

Radar segíti a jegesmedvék védelmét

Radar segíti a jegesmedvék védelmét

A jegesmedvék létszámának felmérésében igen nagy segítséget nyújt a radar.

Idén télen nem etetik a manátuszokat Floridában

Idén télen nem etetik a manátuszokat Floridában

Az elmúlt két tél során salátával segítették a hatalmas vízi emlősök életben maradását, de úgy tűnik, idén erre már nem lesz szükség.

Eddig ismeretlen sünfajt fedeztek fel

Eddig ismeretlen sünfajt fedeztek fel

Nagyon ritka, hogy emlősfajt fedezzenek fel, most Kína keleti részén sikerült rábukkanni az eddig ismeretlen sünre.

Vén rügyekből sarjadzik a mamutfenyő

Vén rügyekből sarjadzik a mamutfenyő

A mamutfenyők (Sequoia sempervirens) hatalmas veszteségeket szenvedtek el az elmúlt évek kaliforniai tűzvészeiben, egy új kutatás azonban reményt ad a megújulásukra.

Az állszíjas pingvin szundija

Az állszíjas pingvin szundija

Az állszíjas pingvinek esetében egészen furcsa alvási ritmust figyeltek meg.

National Geographic 2023. novemberi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket