Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Természet

Energiahordozó, amit jobb a föld mélyén hagyni

2019.02.18.Karizs Csilla
National Geographic Magyarország

A kőszénből, mint ásványi energiahordozóból, még mindig nagy mennyiség található a Földön és ráadásul a mai napig folyamatosan képződik.

A kézben tartott antracit a a legnagyobb fűtőértékű kőszén.
Forrás: Profimedia, Alamy

Arra a kérdésre, hogy ki milyen tüzelőanyagokat ismer, sokan azt válaszolnák, hogy gáz és fa. Mostanában ez teljesen helyes megállapítás, amennyiben az otthonaink fűtésére gondolunk. Érdemes azonban körbenézni a világban, és saját múltunkban. Nagymamáink még szénnel fűtöttek, sőt szüleink idejében is nagyon sokat használták, ám ma már inkább csak erőművekben találkozhatunk vele.

Nézzük meg, hogyan is keletkezik ez az energiahordozó! A földtörténet során meglehetősen sok terület képe megváltozott. Voltak vízzel borított területek és szárazföldiek is. A tavak pusztulásának első jelei, hogy a növények elkezdenek elszaporodni bennük. Hamarosan mocsár lesz belőle. A mocsarakban, az elpusztult növények, gombák és baktériumok hatására bomlásnak indulnak, majd betemetődnek és első lépésben tőzeg képződik belőlük.

A tőzeg, mint tüzelőanyag igen rossz minőségű, bár a mai napig használják. Amikor kibányásszák legalább 85-90 százalék a nedvességtartalma. Ahhoz, hogy hasznosítani lehessen, szabad levegőn kell szárítani. Akkor használható fel, ha 20-25 százalékra lecsökken a víztartalma.

A ki nem bányászott tőzeg idővel lignitté alakul. A terület elkezd süllyedni és egy idő után újabb és újabb adag üledék rakódik rá. Kémiai folyamatok hatására kialakul a barnakőszén, később a feketekőszén, végül az antracit (amit szintén fűtésre használunk). Az antracit nagy hő és nyomás hatására metamorfizálódik és így képződik a grafit.

A barna és a feketekőszén minősége attól függ, hogy milyen volt a növényi anyagok minősége, mennyisége és a felhalmozódásuk módja. Kétségkívül mindkettő igen jó minőségű tüzelőanyag. Egyéb tüzelésre alkalmas fajtái, a mesterségesen előállított koksz (tiszta szénpor), a szénbrikett és a kokszbrikett.

A világban a ma még annyi a szénkészlet, hogy a mostani fogyasztás növekedése mellett még akár 1000 évig is elég lenne. A világ széntermelése évente 5,4 milliárd tonna. Szénkészleteinek nagy része Afrikában, Oroszországban és Lengyelországban található.

A világ más részein például Kínában, már több mint 3000 éve bányásszák, Európában viszont csak a 13. század környékén kezdték el kitermeli, akkor sem nagyüzemben. A bányászat fellendülését az ipari forradalom (1769-1850) okozta.

Hazánk kőszéntelepei a jura korban képződtek. A kőszéntelep-rétegek vastagsága sok helyen meghaladja az öt métert. A Mecsekben viszont, akár a 900 méter vastagságot is elérhetik.

Magyarországon az első szénbánya 1759-ben nyílt meg Sopron környékén. 1974-ben létrehozták a Magyar Szénbányászati Trösztöt – Székhelye Tatabánya volt – ahová csatlakozott az Oroszlányi, Tatabányai, Várpalotai, Mecseki és további szénbányák is.
Ezeket végül hosszú üzemelés után, veszélyes metán felhalmozódás miatt bezárták. A legutolsót 2004-ben Pusztavámon.

A szén elégetéskor a környezetre káros anyagok szabadulnak fel. Nagy mennyiségű széndioxidot bocsát a levegőbe, ami növeli az üvegházhatást, valamint nitrogént és kén oxidot, amik savas esőt okoznak ezzel tönkretéve az élővilágot.

Rakoncátlan makákók Thaiföldön

Rakoncátlan makákók Thaiföldön

A thaiföldi Lop Buri tartományban külön rendőri egységet állítottak fel a rosszul viselkedő makákók ellen - tette közzé a hírt az MTI.

Csak ön után!

Csak ön után!

Gesztusokkal kommunikál a mi széncinegénk távol-keleti rokona, a japán széncinege.

A tavaszi meleg idővel a kullancsok is megjelennek

A tavaszi meleg idővel a kullancsok is megjelennek

A korábban beköszöntött tavasz miatt idén a szokásosnál is hamarabb lehet számítani az őshonos, valamint az újonnan megjelent Hyalomma kullancsok felbukkanására Magyarországon - tette közzé a HUN-REN Ökológiai Központ közleményét az MTI.

Egyre korábban érkezik a kiscicaszezon

Egyre korábban érkezik a kiscicaszezon

Az állatmentők tapasztalatai alapján egyre korábban kezdenek születni a kiscicák, és egyre hosszabb időn át tart a szezon.

Az evolúció előretolt bástyája, az Aldabra-atoll

Az evolúció előretolt bástyája, az Aldabra-atoll

Az UNESCO Világörökség védelmét élvező sziget különleges körülményeket biztosít az itt élő állatok számára.

Ajánlataink

Ausztráliában nem engedélyezték egy szénbánya megnyitását

Ausztráliában nem engedélyezték egy szénbánya megnyitását

Az Új-Dél-Walesben lévő külszíni szénbánya megnyitásához kért engedélyét utasította el az illetékes bíróság.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket