Elvira2025. február 10., hétfő
Természet

A cápaállkapcsok evolúciója

National Geographic Magyarország

CT-vizsgálatok alapján készült 3D rekonstrukciók segítették feltárni a cápa állkapcsának változásait.

Forrás: Pixabay

A cápák méltán váltak állkapcsuk miatt hírhedtté, ez teszi őket képessé a vadászatra, és arra, hogy rengeteg különböző zsákmányt elfogva az óceán csúcsragadozói legyenek, s gyakorlatilag mindenütt elterjedhessenek, néhányuk még az édesvizekbe is bemerészkedik. Egyes ma élő cápák eredetét 180 millió évre vissza lehet vezetni, s ezen időszak során e ragadozók a táplálkozási lánc felső részén helyezkedtek el. Mindemellett egyes fajaik a nyílt óceánban gyors úszásukkal, mások a tengerfenéket komótosan keresgélve élnek. Ehhez a rengeteg különféle élőhelyhez és zsákmánytípushoz azonban alkalmazkodni kellett állkapcsuknak.

Egy világítócápa állkapcsának képe. Az állat kis kerek darabokat harap ki nagyobb testű állatokból, jellegzetes, kerek sebhelyeket hagyva maga után.
Forrás: Uni Wien / Manuel Staggl.

A Bécsi Egyetem kutatója vezette nemzetközi csoport számolt be a Communications Biology folyóiratban a cápaállkapcsok alakjának evolúciós változásairól. A 90 faj elemzése után kapott eredményeik azt mutatják, hogy a legelterjedtebb cápafajok állkapcsa az évmilliók alatt igen keveset változott, a legtöbb változást a mélytengeri életmódú fajok élték át (az alábbi videóban egy ilyen faj látható, 1200 méteres vízmélységben).

Az olyan cápacsoportok, amelyek sok fajból állnak, és nagy területen elterjedtek, mint a kékcápafélék (ide tartoznak számtalan faj közt az ismertebb szirticápa-fajok, vagy a tigriscápa), érdekes módon alig van különbség az állkapcsok alakjában. Bár a mélytengeri cápák a sekély vizekben élőkhöz képest alulreprezentáltak voltak, ennek ellenére is köreikben találták a legnagyobb állkapocs-változékonyságot a kutatók. E mélytengeri fajok igen sokszínűen is táplálkoznak, vannak, amelyek a merülő bálnákból vagy más nagy testű állatokból harapnak ki darabokat, vannak, amelyek ikrákat esznek és vannak, amelyek polipot, tintahalat. A sekély vizek, illetve a nyílt tengerek fajai pedig leginkább halakat zsákmányolnak.

A világítócápa harapásnyomai egy partra vetett bálna testén.
Forrás: Wikimedia Commons

Eltérő táplálkozási igények vezettek ahhoz, hogy egy cápa harapása nagy erejűvé, vagy ultra gyorssá vált-e (e tulajdonságok egymással ellentétes irányúak, vagyis a gyors harapású faj nem tud erőset harapni, az erős harapású nem tudja gyorsan összecsukni állkapcsát).

Számos cápaféle alsó állkapcsának rajta.
Forrás: Uni Wien

Az evolúció során bekövetezett változások elsősorban az élőhelyekkel mutattak kapcsolatot, és számos tulajdonság több különböző alkalommal is kialakult. Emellett fontos tényezők voltak a testméret, a zsákmány típusa, vagy épp a táplálkozási láncban elfoglalt hely is. E felismert kapcsolatok segítenek az egykor élt cápák életmódjának, életkörülményeinek feltárásában is.

Hódpatkány tűnt fel a Kis-Balatonon

Hódpatkány tűnt fel a Kis-Balatonon

A faj megjelenése rossz hír, ugyanis komoly kárt tehet az élővilágban.

Így építsünk méhecskehotelt

Így építsünk méhecskehotelt

A Magyar Madártani és Természetvédelmi Egyesület már február második felében érdemes lehet kihelyezni a méhecskehoteleket.

A név kötelez: elárulta titkát a különös orchidea

A név kötelez: elárulta titkát a különös orchidea

Egy egészen aprócska, Japánban honos orchidea, amelyet 130 éve fedeztek fel, végre elárulta a titkát.

Hatalmas bűnszervezetek vadásznak az utolsó maláj tigrisekre

Hatalmas bűnszervezetek vadásznak az utolsó maláj tigrisekre

Orvvadászokat bérelnek fel, akik akár hónapokig is a dzsungelben élnek, hogy lecsaphassanak a veszélyeztetett állatok egyikére.

Ezért olyan barátságosak télen a vörösbegyek

Ezért olyan barátságosak télen a vörösbegyek

A vörösbegy az egyik legkedveltebb madárfajunk, azt azonban kevesen tudják, hogy télen miért ennyire barátságosak a példányok.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket