Bernadett, Simon, Zenkő2025. február 18., kedd
Tudomány

Szupergyógyszer a sugárfertőzés ellen

National Geographic Magyarország

Az 1966-os építésű Fukushima Dai-ichi atomreaktorban 2011. március 11-én történt baleset után felmerült, miképpen lehetne sugárzásveszély esetén az emberi szervezetet „megtisztítani”. Az ilyen irányú kutatások eddig igen hiányosak voltak, ám végre itt egy lehetséges válasz.

Oktadentát HOPO közepén plutónium atom (arany színű)

Fotó:  Zosia Rostomian, Berkeley Lab

Az utóbbi félszáz esztendő alatt nem sokat fejlődtek azok a módszerek, amikkel atomreaktor-robbanás vagy atomtámadás esetén a lakosság tömeges méretekben, gyorsan „megtisztítható” a radioaktív részecskéktől. Lényegében az e célra alkalmazható vegyi anyagok közül egyetlen tekinthető viszonylag hatásosnak: az intravénásan beadható DTPA avagy pentétsav, bizonyos mértékben képes eltávolítani a szervezetben már felszívódott radiokatív elemeket.

Sokak szerint ez elavult szer s csak részben hatékony, viszont a Lawrence Berkeley Nemzeti Laboratórium szakértő tudóscsapata 2012 márciusában adta hírül, hogy a dekontaminálásra, magyarán sugármentesítésre szolgáló minden korábbinál sokkalta hatékonyabb kezelést biztosító szert fejlesztettek ki. A kutatók szerint a sugárterhelés mértékének függvényében és hogy mennyire hamar kezdik a kezelést, az újonnan fejlesztett szerrel 24 órán belül a szennyező aktinidák (aktinoidák) mintegy 90 százaléka kiüríthető a szervezetből. Továbbá hozzáteszik, napi 1 tabletta és 2 hét után valószínűsíthetően, közel az összes szennyező aktinida kiürül. Szennyező aktinidák lehetnek például: plutónium, amerícium, kűrium, urán, neptúnium.

Rebecca Abergel vegyész-kutató, a kaliforniai Berkeley Nemzeti Laboratórium Glenn T. Seaborg Központ Bioaktinida csoportjának vezetője szerint: „A bővülő nukleáris energiafelhasználás és az atomfegyverek bevetésének, szerencsétlenségünkre meglévő lehetősége miatt, sürgősen ki kell dolgozni, meg kell valósítani egy terápiás módszert a tömeges méretekben alkalmazható aktinida-szennyezettség ellenében.”

A kutatókat a természettől ellesett módszer vezette el a megoldáshoz. Vannak olyan baktériumok, amik ún. sziderofor molekulákat termelnek, azokat kibocsátják a környezetbe, hogy a baktérium növekedéséhez elengedhetetlen vasat megkössék, majd újra felszívódnak. Ugyanakkor léteznek efféle „molekulaképzésre” képtelen baktériumok, ezek elnyelik másokéit.

A mostani kutatás lényege a hidroxipiridonat ligandumokban (a ligandum egy adott központi atomhoz kovalens kötéssel kapcsolódó atom vagy atomcsoport) rejlik; ahogy a kutatók becézik, ezek a HOPO-k. Kiderült, a lehetséges egyik legkiválóbb jelölt a tetradentát HOPO, a másik az oktadentát HOPO. Amiként azt érdeklődésünkre Rebecca Abergel aprólékosan kifejtette, „az oktadentát vegyület molekulasúlya 750g/mol, míg a tetradentát vegyületé pedig, megközelítőleg 400g/mol. Miként a kifejezésekből is kitűnik, az oktadentát ligandumnak nyolc kelátképző karja van, míg a tetrandentát csak négy kelátképző karral rendelkezik.” Ezek kötik meg a különféle mérgeket, jelen esetben a sugárzó anyagokat. Mindkettőnek megvan a maga előnye. Így például, a kisebb tetradentát HOPO képes áthatolni a biológiai membránokon (a membránok fő feladata a sejtek közötti és a sejten belüli rekeszek izolálása, és anyagok transzportja egyik oldalról másikra) s könnyeden elérni a kívánt célterületet.
Mindkét HOPO páratlan kiválósága aktinida-affinitásukban, szelektivitásukban s főleg hatékonyságukban rejlik. Abergel azt is kifejti: „Állatokon és humán sejtvonalakon végzett kiterjedt kísérleteik után arra jutottak, hogy mindkét HOPO jelölt rendkívül hatékony és a vizsgált adaggal nem toxikus.”
Jelen állás szerint az alapkutatás és fejlesztés eredményeként az aktinida-specifikus fertőtlenítő szerek készen állnak a klinikai fejlesztésekre.

Írta: Csibrányi Zoltán

Hozzászólások

Alig evett húst az Australopithecus Dél-Afrikában

Alig evett húst az Australopithecus Dél-Afrikában

Több mint 3 millió éve élt elődeink fogzománca megörökítette az egykori étrendet, amelyben nem sok hely jutott húsnak.

Kiderült, miként lett az embernek hosszú haja

Kiderült, miként lett az embernek hosszú haja

Az ember evolúciója során a testét borító szőrzet legnagyobb részt visszafejlődött, a fején azonban ezzel ellentétes folyamat zajlott: hajunk egyre hosszabbá vált.

Korábban ismeretlen, ősi rokonunkra bukkantak

Korábban ismeretlen, ősi rokonunkra bukkantak

Új taggal bővült evolúciós családfánk.

Parkinson-kór: ezért olyan nehéz a kezelés

Parkinson-kór: ezért olyan nehéz a kezelés

A Parkinson-kór ősidők óta velünk él, az elmúlt időszakban viszont egyre nő az esetszám.

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

A szakértők olyan módszert dolgoztak ki, amely egyszerre több egyéni tulajdonság tükrében vizsgálja a pandémiák hatását.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket