Vencel, Salamon2023. szeptember 28., csütörtök
Tudomány

Az ébren tartó kék fény

National Geographic Magyarország

Igen régóta tudjuk, hogy az alvás elengedhetetlenül szükséges az élethez. Az is tény, hogy hiányába gyorsabban bele lehet halni, mint az éhségbe.

Fotó: dreamstime

A hivatásos sofőrök, miközben igyekeznek ébrenlétüket maximálisan kihasználni régóta ismerik a trükköt, miszerint ha kék fénnyel világítanak az autóban, akkor kevésbé lesznek álmosak.

A 90-es évek végén két tudós, Ignacio Provencio neurológus és Mark D. Rollag biológus azonosítottak egy melanopszinnak nevezett fehérjét, mely a szem egyes ganglionsejtjeiben található. Ez az anyag teszi lehetővé, hogy ezek a sejtek érzékelhessék a kék fényt, ám a csapokkal és a pálcákkal ellentétben nem a látókéreggel állnak kapcsolatban, hanem az agy azon részével, mely a belső óránkért felel. Ezen a területen van szerepe a melatonin hormonnak, ami szabályozza az alvás és ébrenlét ciklusát. A kék fény azonban éppen ennek a hormonnak a termelését megakadályozza, eltolva az ideális egyensúlyt.

„Emberben a cirkadián (egynapos biológiai ütem) ritmust, az életfunkciók napszakokhoz kapcsolódó váltakozását, legfőképpen pedig az alvás-ébrenlét fázisait a központi idegrendszeri “belső óra” vezérli, mely a hypothalamusban (nucleus suprachiasmaticus) helyezkedik el. A mag önálló működésének finom hangolását, külvilággal való szinkronizálását külső ingerek szabályozzák, melyek közül a legfontosabb a fény. A szem látóhártyájának fényérzékeny sejtjeiből idegpályák vezetnek az említett magba, mely kapcsolatai révén komplex módon, közvetlenül befolyásolja számos központi idegrendszeri és hormonális folyamat napszaki ritmusát. A mag többek között összeköttetésben áll az agy hátsó részében elhelyezkedő aprócska tobozmiriggyel, mely az álmosságért felelős melatonint termeli, a cirkadián ritmus szerinti változó mennyiségben. Ennek a hormonnak a szintje éjjel, fény hiányában a legmagasabb” – mondja Serfőző Csilla szemész.

Ha tehát aludni akarunk, nincs más dolgunk, mint kerülni a kék fényt, ám ez nem is olyan egyszerű.

„Funkcionális MRI vizsgálattal igazolták, hogy a látható fény tartományában a rövid hullámhosszú, 460-480 nm körüli kék színű fény az, amelyik a “belső órát” leginkább aktiválni, ezáltal a melatoninszintet csökkenteni képes. A látható fénynek csupán kis hányada ez a kék fény, és – minthogy ez ugyancsak csökkenti az álmosságot – hatását egyes szakemberek a koffeinéhez hasonlítják. Manapság már éjszaka sem vesz bennünket körül olyan sötétség, mint a régebbi időkben. Ma az ablakokon beszűrődő fények és háztartási elektromos berendezéseink LED fényei is elárasztanak minket az említett, zavaró hullámhosszú fénnyel.” – mondja a szakember. 

Írta: Scheftsik Tamás

Három új kullancsfajt fedeztek fel Japánban

Három új kullancsfajt fedeztek fel Japánban

Három új kullancsfajt fedeztek fel Japánban Hornok Sándor, a Magyar Kutatási Hálózat(HUN-REN) és az az Állatorvostudományi Egyetem (ÁTE) kutatójának vezetésével - közölte a HUN-REN az MTI-vel.

A rövid orrú kutyák hajlamosabbak emberi segítséget kérni

A rövid orrú kutyák hajlamosabbak emberi segítséget kérni

A rövid orrú kutyák hajlamosabbak emberi segítséget kérni, ha problémákkal szembesülnek, mint közepes orrhosszú társaik - állapították meg legújabb vizsgálatuk alapján az ELTE Természettudományi Kar (TTK) Etológia Tanszékének munkatársai.

Agy sem kell a tanuláshoz

Agy sem kell a tanuláshoz

Először sikerült kimutatni, hogy az egészen egyszerű idegrendszerrel is lehetséges a tanulás.

Rabszolgák lehettek az első cowboyok

Rabszolgák lehettek az első cowboyok

A cowboyok világának fehér romantikáját alaposan átírja egy új kutatási eredmény.

Őseink is kedvelték a melegebb időjárást

Őseink is kedvelték a melegebb időjárást

Pollenszemcsék elemzéséből következtettek arra, hogy mikor népesítette be Szibéria és a mai Mongólia területét a modern ember.

National Geographic 2023. augusztusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket