Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Tudomány

Ősmaradványt neveztek el egy magyar entomológusról

National Geographic Magyarország

Az ősmaradvány egyedülálló lelet: egy borostyánban fennmaradt pattanóbogár, amely a kréta időszakban élt, mintegy 85 millió évvel ezelőtt.

Forrás: Magyar Természettudományi Múzeum

Dr. Merkl Ottó rovarász, a Magyar Természettudományi Múzeum főmuzeológusa, aki sok éve dolgozott magazinunknak is, 2021 februárjában váratlanul elhunyt. Úgy tűnik azonban, hogy nevét sikerült örökkévalóvá változtatnia egy felfedezésnek – számolt be a Magyar Természettudományi Múzeum.

A mai Ajka környéke a késői kréta időszakban egy trópusi-szubtrópusi mocsaras erdőségnek adott otthont (ebből keletkezett a szénvagyona), ahol nagyon sokszínű növény- és állatvilág élt egykor. Bár az eddig megtalált leletek is csodásak, most először egy olyanra bukkantak, ami mindezek közt is kiemelkedő.

A borostyánba zárt bogár (a kép jobb felső sarkában) és a megtalálás földtani helyzete.
Forrás: Scientific Reports

Az egykori erdőség fáinak gyantái, ahogy másutt is, borostyánná váltak, azonban az ajkai borostyán nem a klasszikus, „ékszerminőségű” sárgás, áttetsző típusú, hanem gyakran igen sötét feketés-vörös, szinte átlátszatlan, ráadásul apró darabokban képződött. Az ajkait elnevezésű borostyántípus azonban más borostyánokhoz hasonlóan szintén tartalmaz különböző, egykor élt élőlényeket, így bukkantak rá arra a pattanóbogárra is, amely egészen egyedülálló leletnek bizonyult.

Mikro-CT vizsgálattal készült 3D-s ábra a felfedezett bogárról.
Forrás: Scientific Reports

A legnagyobb valaha talált ajkait egy gyerekökölnyi darab volt (ez látható cikkünk nyitóképén), amelyet az egykori bánya főgeológusa, Kozma Károly adományozott dr. Ősi Attilának, az ELTE Őslénytani Tanszéke vezetőjének, aki a magyar dinoszauruszkutatás kiemelkedő szakembere és történetesen ajkai származású.

A borostyándarabot CT segítségével vizsgálták meg – ez már bevett szokás az őslénytani leleteknél – és ekkor derült ki, hogy vannak benne ősmaradványok. Egyik ilyen egy viszonylag nagy méretű, kb. fél centis pók volt, amelynek a részletes felméréséhez azonban a hazai műszerpark gyenge volt, ezért a nagy borostyánt óvatosan darabjaira törték, majd a pókos darabot Hamburgban vizsgáltatták meg. Itt egy szinkrotron segítségével a CT-nél sokkal kifinomultabb részleteket lehetett elővarázsolni a leletből, amely eddig ismeretlen fajnak bizonyult, és a Hungarosilia verdesi nevet kapta.

A Hungarosilia verdesi képe, amelyet a hamburgi szintrotron tett láthatóvá.
Forrás: Magyar Természettudományi Múzeum

A pattanóbogarat tartalmazó borostyándarabot a Szegedi Egyetemen tudták egy mikro-CT segítségével megfelelően „kibontani”, a bogár ez esetben kellően részletes formában került elő a berendezés alkotta 3D ábrán. Az így kinyert adatokból azután a szakemberek, köztük a hazai pattanóbogarak szakértője, Németh Tamás nekiálltak az elemzésnek. Ezekből kiderült, hogy az állat egy, a tudományra új fajt képvisel, amelynek neve Dr. Merkl Ottó tiszteletére Ajkaelater merkli lett. A bogár 6,5 milliméter hosszú és 2 milliméter széles volt, a feje hiányzik a maradványból.

Így nézhetett ki egykor az a mocsárerdő, amelyben a pattanóbogár élt. A háttérben az iharkúti felfedezett Hungarosaurus is megjelenik.
Forrás: Németh Tamás / Scientific Reports

Ez az első olyan pattanóbogár, amely a kréta időszaki kontinentális Európából származik, s egyúttal az első ajkaitból származó, és első, a mai Magyarország területén tudományosan leírt fosszilis bogár is. (Számtalan bogárfosszília ismert, de egyikről sem készült eddig tudományos értékű leírás, vagyis csak sejtjük, hogy mik lehetnek ezek a maradványok.) Az Ajkaelater merkli tudományos leírását a Scientific Reports tette közzé.

Bár az ajkait darabkái nem tűnnek értékesnek, bizonyos, hogy még számos hasonló horderejű jövőbeli felfedezés várakozik bennük. A kutatók ismernek olyan darabokat, amelyekben szintén valamilyen bogár maradványai vannak, ám ezek feltárása és tudományos vizsgálata a későbbiekre marad.

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket