Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Tudomány

Stonehenge élősködői

National Geographic Magyarország

A Stonehenge építőinek falujaként ismert helyszínen talált maradványok azt mutatták, az ősi kőépítmény alkotóit a téli lakomák során a nem megfelelően megfőzött állati eredetű élelem miatt paraziták kínozhatták.

Forrás: Wikimedia Commons

Az újkőkori falu, amelyet Durrington Walls néven ismerünk ma, Stonehenge építésének idejéből, időszámításunk előtt 2500-ból származó, a monumentális kőépítménytől mindössze 2,8 kilométerre állt. A feltételezések szerint itt éltek azok a munkások, akik Stonehenge fő részének építésén dolgoztak.

Egy újonnan, a Cambridge-i Egyetem munkatársai által elvégzett kutatásban az itt megtalált megkövült ürülékeket, ún. koprolitokat vizsgálták meg, és amint arról a Parasitology szakfolyóiratban beszámoltak, 19 mintából 5 (négy kutyáé és egy emberé) paraziták petéit tartalmazta. Ez a legkorábbi olyan eset Nagy Britannia területén, ahol nemcsak a parazitát, hanem a gazdafajt is azonosítani lehetett.

Koprolitok. Azt, hogy milyen élőlénytől származik, a benne lévő epesavak kémiai elemzése adta meg.
Forrás: Univestiy of Cambridge / Dr Lisa-Marie Shillito

„Ez az első alkalom, hogy bélparazitákat találtunk az újkőkori Britanniában, s az, hogy a Stonehenge környezetében kerültek elő, igazán nagy szó” – mondta el Dr. Piers Mitchell, az egyetem régészeti részlegének szakembere, a kutatás vezetője. Hozzátette, hogy az élősködők típusa összhangban van azzal a korábbi felfedezésükkel, hogy a téli időszakban állati eredetű táplálékon lakomáztak a helyiek Stonehenge építése idején. Négy, köztük az emberi koprolitban olyan, a fonálférgekhez tartozó élősködők petéi kerültek elő, amelyeket citromra hasonlító alakjukról könnyen fel lehet ismerni.

Fonálféreg-pete, amelyet citromra hasonlító alakja árul el.
Forrás: Univestiy of Cambridge /Evilena Anastasiou

Bár e férgek számtalan faja az élővilág rengeteg tagjában megtalálható, abban a ritka esetben, ha egy európai fajuk emberbe jut, annak petéi a májba kerülnek, és nem jelennek meg az ürülékben. Az, hogy mégis emberi koprolitból kerültek elő e peték, azt jelzik, hogy az illető ember egy fertőzött állat nem kellően átsütött tüdejét vagy máját fogyasztotta el.

Az egykori település szeméthalmainak feltárásakor rengeteg állati csontra bukkantak a régészek, 90 százalékban disznó, s kevesebb mint 10 százalékban szarvasmarha csontok voltak ezek. Ugyanitt bukkantak a koprolitokra is. Mivel e férgek szarvasmarhában és más kérődzőkben élősködnek, a régészek feltételezése szerint itt is a marha jelenthette a parazita petéinek forrását. A településen előkerült marhacsontok izotópelemzése alapján az állatokat kb. 100 kilométerről, Devon vagy Wales területéről hajtották az építkezésre, a nagy lakomák miatt. A csontokon talált vágásnyomok alapján a húsokat jórészt pörköltszerűen készíthették el, illetve a csontokból a velőt is kinyerték.

Rekonstruált ház Durrington Walls-ból
Forrás: Wikimedia Commons

Az, hogy a paraziták petéit emberi és kutya által hagyott koprolitban mutatták ki, azt jelenti, hogy a fertőzött marhák belső szerveit is elfogyasztották, és a maradékokkal, így a belekkel a kutyákat is megetették.

Az egyik kutya eredetű koprolitból pedig eredetileg halban élősködő galandféreg petéje került elő, így ez a kutya nyers édesvízi halat kellett, hogy egyen. Ez azért is érdekes, mert egyébként nem találtak a lelőhelyen halfogyasztásra utaló nyomokat. „Durrington Walls évszakosan, jórészt a téli időszakokban volt lakott, a kutya valószínűleg már magában hordozta a halból eredő parazitát, amikor ideérkezett” – magyarázta Mitchell. A marhacsontok elemzése alapján az állatokat Nagy Britannia déli részéről terelték ide, valószínűleg az itt dolgozó és élő emberek is onnan jöhettek.

Az új adatok is hozzátettek ahhoz az tudásunkhoz, amely a feltárás során a Stonehenge építőiről összeállt. A sertés és marhahúst vagy nyárson sütötték, vagy cserépedényekben főzték, és amint az most kiderült, a belsőségeket nem mindig főzhették meg kellőképpen.

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket