Tekla, Líviusz, Ila, Nara2023. szeptember 23., szombat
Tudomány

Birodalmakat hordott a hátán a szamár

National Geographic Magyarország

A szamár ma ugyan nem tűnik olyan fontos háziállatnak, ám a háziasításához mégis történelmi következmények társultak.

Forrás: Pixabay

A nemesebbnek tartott lóval szemben, sok esetben a „szamár is jó” mind a mai napig, egykor azonban ennél jóval fontosabb feladatai voltak a füleseknek. Egy, a ma élő és egykor élt szamarak genomján elvégzett elemzésből kiderült, a háziasításuk egy nemrégiben közzé tett kutatási eredmény szerint egyetlen alkalomhoz kötődik, ez Kelet-Afrikában történt, mintegy 7000 évvel ezelőtt. A háziasítást követően aztán igen gyorsan elterjedt egész Afrikában és Eurázsiában, elkülönült populációi alakultak ki, amelyek később nem nagyon keveredtek egymással. Valószínűleg ez tette lehetővé, hogy a szamarak különféle környezetekhez alkalmazkodva kiváló teherhordókká váltak világszerte. Bár az iparilag fejlett országokban a szamár ma már egzotikus állatnak számít, a világ legnagyobb részén mindmáig igen fontos háziállat, főként az olyan vidékeken, ahol a lovak csak nehezen birkóznának meg a tereppel. A háziasítása sokban alakította az emberiséget, ez volt ugyanis az első teherhordó állat a történelmünk során.

Teherhordó szamár egy ókori egyiptomi sír faláról.
Forrás: Wikimedia Commons

A tanulmányt jegyző 50 fős nemzetközi kutatócsoport a Science folyóiratban publikálta az új eredményeket, amelyekből az is kiderült, hogy a szamaraknál sosem lépett fel olyan mértékű beltenyészet, mint a lovaknál.

A kutatók 207 ma élő, és 31 történelmi időkben, több ezer éve élt szamár, illetve 15 vadszamár génjeit mérték fel és hasonlították össze, s ezekből kiderült, hogy a világ mai szamarai meglehetősen különbözőek. Olyannyira nagy az eltérés, hogy egy kb. 20 évvel ezelőtti vizsgálat során még arra jutottak, hogy kétszer történhetett a csacsik háziasítása, ám ezt az új, nagyobb adatbázison elvégzett, sokkal átfogóbb vizsgálat cáfolta. A genetikai és földrajzi adatok alapján valahol a mai Kenyában, illetve Afrika szarván történhetett meg, amikor a helyiek elkezdték megszelídíteni az ott honos vadszamarakat. 5000 éve már teljesen szelíd szamarak galoppoztak a szavannán, s az első házi szamarakat már eladták az északabbi régiók lakóinak, Egyiptomba és Szudánba. 2500 éve a szamár már Európában és Ázsiában is elterjedt háziállat volt, ahol aztán külön-külön népességei jöttek létre.

Szamár egy római mozaikon
Forrás: Wikimedia Commons

A vizsgált ősi szamarak közül 9 egyetlen észak-francia régészeti lelőhelyről származott: itt egy római kor végi öszvértenyésztő központ működhetett, amelyet maguk a rómaiak tartottak fenn, időszámításunk szerint kb. 200-500 között. A genetikai adatokból kiderült, hogy a rómaiak egy „óriásszamár” kitenyésztésén munkálkodtak, afrikai és európai szamarak keresztezésével egy 155 centis marmagasságú állatot sikerült létrehozniuk, ez az átlagos csacsinál mintegy 25 centivel magasabb volt. Ezek az állatok a római hadi és gazdasági tevékenységhez nélkülözhetetlen igen nagy termetű öszvérek szülei voltak.

Emelkedőn felfelé folyó homokot fejlesztettek

Emelkedőn felfelé folyó homokot fejlesztettek

A „homok" persze nem klasszikus kvarc, hanem speciális, mágnesezhető anyagszemcsékből áll, azonban a képessége egészen kivételes.

Vízzel működő mini hajtómű

Vízzel működő mini hajtómű

A nanoműholdak számára kiváló alternatívát jelentene a manőverezéshez a hagyományos hajtóművekkel szemben.

Mennyivel zöldebb a távmunka?

Mennyivel zöldebb a távmunka?

Számos munkakörben megoldható a távmunka legalább részlegesen, e munkakörök művelői akár jelentősen is csökkenthetik a szénlábnyomukat, de nem minden esetben.

A szorongásoldás eszközös terápiájának lehetőségei

A szorongásoldás eszközös terápiájának lehetőségei

A szorongásoldás eszközös terápiájának lehetőségeit vizsgálják a Magyar Molekuláris Medicina Kiválósági Központ (Hungarian Cencter of Excellence for Molecular Medicine - HCEMM) kutatói.

Környezetbarát védekezés poloskák ellen

Környezetbarát védekezés poloskák ellen

Az ATK kutatóinak új eredménye alapjául szolgálhat a kártevő címerespoloska elleni környezetbarát növényvédelmi megoldások kifejlesztésének.

National Geographic 2023. augusztusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket