Bálint, Valentin, Cirill, Metód2025. február 14., péntek
Tudomány

Intenzívebbé válnak a zivatarok a távoli erdőtüzek hatására

National Geographic Magyarország

Az erdőtüzek hője és aeroszolszemcséi a tüzektől nagy távolságban kialakuló zivatarokat hevesebbé teszik, például nagyobb lesz a jégesők jégmérete.

Forrás: Pixabay

A Pacific Northwest Nemzeti Laboratórium (PNNL) kutatója, Jiwen Fan már 2018-ban elkezdte kutatni az erdőtüzek és a zivatarképződés közti kapcsolatot, amikor észrevette, hogy az általában más évszakra eső két esemény ebben az évben mintegy egy héten át egyszerre jelentkezett.

Az USA nyugati partvidékének erdőségeiben kipattanó tüzek rendre bejárják sajnos a világsajtót is, akár az okozott katasztrófák, akár a légszennyezés miatt. A tüzek olykor a maguk zivatarjait is kitermelik, ám most nem ezekről a helyben jelentkező esetekről van szó, hanem a sok száz, vagy akár 1-2 ezer kilométerre lévőkről. A nyugati parti tűzvészek Colorado, Nebraska, Wyoming, Kansas, Oklahoma és a két Dakota államban okozhatnak erőteljesebb zivatarokat.

„Azt gondoltam, talán van valami összefüggés köztük.” – mondta Fan, aki az új kutatást vezette. „Óvatosnak és jól informáltnak is kell lennünk. Minél jobban megértjük azokat a körülményeket, amelyek hozzájárulnak ezekhez a viharokhoz, amelyek jelentős anyagi károkat okoznak, annál jobban képesek leszünk felkészülni rájuk. Ahogy pedig kinéz a jövőbeli klíma, az erdőtüzek, különösen nyugaton, egyre gyakoribbá válnak.”

Szupercella, amelyből pusztító méretű jégeső érkezhet.
Forrás: Unsplash / Raychel Sanner

Az USA középső régiójában a heves zivatarok szintén erősebbé és gyakoribbá válnak, így logikus feltételezés, hogy a két esemény egyidejű előfordulása is nő majd, ez pedig különösen fontossá teszi a tűzvészek által kifejtett hatást. A kutatásról a PNAS számolt be nemrégiben.

Az összefüggést a tüzek hője (ami 10-40-szer magasabb hőmérsékletet jelent, mint a normál júliusi léghőmérséklet), valamint az égés során keletkező mikroszkopikus szemcsék, aeroszolok jelentik. A hő a légnyomásban okoz jelentősebb különbségeket: a tüzek helyszínén magas légnyomás van, a középnyugati államokban pedig általában alacsonyabb. A légnyomás különbsége a szél erősödését is jelenti egyúttal, a magasabb felől az alacsonyabb irányába, vagyis ez esetben az eleve nyugatias áramlás tehát még jelentősebbé válik. A szél szerepe az, hogy a füstöt és az aeroszolokat is elszállítja nyugatról a középső államokba, s út közben a levegő nedvességét is magával viszi. Amikor ez a légtömeg elérkezik a viharos középső államokba, mind a nedvesség, mind az aeroszolok a viharokat erősítő reakciókat indítanak be. Az aeroszolok extra kondenzációs magként szolgálnak, a kondenzáció pedig hőenergiát ad le és ezzel növeli a viharok intenzitását. Ha pedig már elég intenzív egy zivatar, akkor a víz képes kifagyni és jégesővé válni. A zivatarokban lévő feláramlás (amelynek köszönhetően látványosan magasba törnek a zivatarfelhők is) képes sokszor egymás után, újra és újra megemelni a kialakult jégszemcséket, s minden egyes pillanat, amit a jég a felhőben tölthet, azzal jár, hogy tovább hízik. (Ezt a nagy méretű jégszemcséken koncentrikus mintázatként lehet látni is.) A jég végül akkor hullik ki, amikor túl nehézzé válik, s a feláramlás energiája sem képes tovább a felhőben tartani.

A nagyobb méretű jégeső szemcséin látni lehet a koncentrikus rétegződést, amely a felhőben megtett fel-le utak során rálépülő rétegeket jelzi.
Forrás: Wikimedia Commons

 

A kutatók szerint a helyi (középnyugati) erdőtüzek is növelték némiképpen a zivatarok intenzitását, ám jóval kevésbé, mint a nyugatiak, mivel ezek sokkal kisebb és gyengébb tüzek. A felfedezett kapcsolat az előrejelzésekben gyakorlati segítséget nyújt majd, a kutatók pedig tovább vizsgálódnak más régiók közti távkapcsolatokat illetően is.

Egy másik, néhány hónappal korábban közzé tett kutatás során kiderült az is, hogy bizonyos körülmények közt kialakuló zivatarok jégesői különösen érzékenyek a klímaváltozás hatásaira, míg más zivataroknál nem állt fenn ilyen összefüggés.

Hozzászólások

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

A szakértők olyan módszert dolgoztak ki, amely egyszerre több egyéni tulajdonság tükrében vizsgálja a pandémiák hatását.

Volt, amikor Európában is éltek hópárducok

Volt, amikor Európában is éltek hópárducok

A hópárducok ma Közép-Ázsia hegyeiben honosak, ám a jégkorszakban még az Ibériai-félsziget és a mai Franciaország területén is éltek.

Magyar kutatók fedeztek fel új anyagállapotot

Magyar kutatók fedeztek fel új anyagállapotot

A különleges anyagállapot vizsgálata hozzájárulhat a precíziós technológia fejlődéséhez.

Afrikát elhagyva új vércsoportjaink alakultak ki

Afrikát elhagyva új vércsoportjaink alakultak ki

A 120 ezer évre visszamenő elemzés szerint a ma meglévő vércsoportokhoz még a neandervölgyiek is hozzájárultak.

Úgy tűnik, a hangyáktól a közlekedés terén is tanulhatunk

Úgy tűnik, a hangyáktól a közlekedés terén is tanulhatunk

A hangyák mozgása segítheti az önvezető járművek rendszerének optimális közlekedését megszervezni.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket