Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Tudomány

Tömeges kihalást okozhatott a gyökerek kialakulása

National Geographic Magyarország

A fák gyökereinek kialakulásával kihalási események járhattak együtt, több mint 300 millió évvel ezelőtt.

Devon időszaki páfrányfa fosszilis levele
Forrás: Wikimedia commons

Az Indianai Egyetem számolt be arról a kutatásról, amelyet szakembereik angol kollégáikkal együtt végeztek, s amelyben a devon időszaki események közti összefüggésre bukkantak rá. A GSA Bulletin folyóiratban közölt eredmények szerint az erdők kialakulása és terjeszkedése azzal járt együtt, hogy a korábbinál jóval több tápanyag került az óceánokba.

„Az elemzéseink azt mutatták, hogy a fák gyökereinek kialakulása valószínűleg túl sok tápanyagot juttatott az óceánba, ez pedig hatalmas növekedést eredményezett az algák mennyiségében” – mondta Gabriel Filippelli, a kutatás egyik résztvevője. „Ezek az algavirágzások pedig kimeríthették az óceánok oxigénszintjét és kihalásokhoz vezethettek.”

386 millió éves erdő fáinak gyökérzete, amelyre néhány éve bukkantak rá New York államban.
Forrás: Charles Ver Straeten / Binghamton University

A devon időszak 419-358 millió évvel ezelőtt zajlott, az élet ekkor kezdte meghódítani a szárazföldeket, s ekkor alakultak ki az első fás szárú növények is. Az időszak tömeges kihalásai az élővilág közel 70 százalékát érintették. Három kihalási hullám volt a devon második felében, egymástól kb. 10-10 millió éves időszakkal elválasztva. Ezek az események nagyon hasonlóak voltak ahhoz, ami most, bár kisebb léptékben lejátszódik, és ami a tengerek és tavak oxigénhiányos, holt zónáinak kialakulásához vezet. A jelenkori algavirágzásokat azonban jórészt a mezőgazdaságban használatos műtrágyák bemosódása okozza, amelynek hatására hirtelen megnövekedő algamennyiség kimeríti a vizek oxigénkészleteit.

A devonban váltak a szárazföldek meghatározó elemeivé az erdők.
Forrás: wikimedia commons

A devonban azonban a fák gyökere okozhatta ezt. A gyökér felszívta a tápanyagokat, majd, amikor a fa elpusztult, az hirtelen visszajutott a felszínre, ahonnan bemosódhatott a vízbe. A kutatók különböző bizonyítékok segítségével jutottak erre a következtetésre. Egyrészt ősi, a világ számtalan pontján volt egykori tómedrekben képződött üledékek segítségével bizonyítani tudták azt, hogy a víz foszfortartalma fluktuált. Emellett hasonlóan ciklikus változásokat mutatott az is, hogy szárazabb vagy nedvesebb mállás zajlott-e: a több gyökér jelenléte nedves, a kevesebb gyökéré száraz mállással járt együtt. A legfontosabb azonban az volt, hogy e két ciklikusváltozást mutató jelenség összefüggött a tapasztalt kihalásokkal is. A száraz ciklusban magasabb foszforszintet mértek, ami a kutatók szerint arra utal, hogy a pusztulóban lévő gyökerek tápanyagai ekkor a vizekbe jutottak. Ez az első, valódi gyökeres fák (Archaeopteris, páfrányszerű leveleket növesztő, 10 méteresre nyúló növény) korával esett egybe, s e fák gyökereinek lebomlását tudták a kutatók összefüggésbe hozni a devon időszaki kihalásokkal.

A mai fák léte szerencsére nem jár hasonló eseményekkel, mert időközben az evolúció gondoskodott arról, hogy a tápanyagok visszajussanak a talajba és onnan újra felhasználhatóvá válva újabb élőlényeket tápláljanak. Emellett a mai talajok is jóval mélyebbek, mint a devonban épp csak kialakult vékonyka talajrétegek, így a bemosódás esélye is kisebb. Azonban az emberi hatásra a vizekbe jutó tápanyagok, műtrágyák hasonló folyamatokat indítanak el ma is, ezért érdemes lenne az őslénytani példából okulnunk.

A devon végi kihalási hullámok okairól persze vannak más elképzelések is, a most felvázolt okok könnyen lehet, hogy csatlakozhattak egy összetettebb folyamathoz, s annak részeként volt szerepük a kihalásokban.

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket