Péter, Katalin, Roberta2025. április 29., kedd
Tudomány

Ősi halgyík a sarkvidékről

National Geographic Magyarország

Svalbard területén bukkantak rá az eddigi legidősebb halgyík maradványára.

Fantáziakép
Forrás: Uppsala University / Esther van Hulsen

A halgyíkok olyan őshüllők voltak, amelyek elődei egyszer már „kimásztak” a szárazföldre, lábakat növesztettek. Az új élőhely meghódításába eddigi elképzelésein szerint beleszólt azonban a perm végi hatalmas kihalás: a 252 millió évvel ezelőtti esemény a bolygónk legnagyobb kihalási hulláma volt, melynek során a tengerekből számtalan ragadozó eltűnt. Valószínűleg ezen megüresedett ökológiai fülke csábíthatta vissza a vízbe a halgyíkok elődeit, a kihalást követően. A Current Biology folyóiratban bemutatott új felfedezéssel valószínűleg át kell gondolni ezt az eddigi elméletet.

Az Uppsalai Egyetem számolt be arról a felfedezésről, amely szerint Svalbard (korábban használatos nevén Spitzbergák) területén svéd és norvég paleontológusok rábukkantak a halgyíkok eddig ismert legősibb képviselőjére. A maradvány 11, a halgyík farkából való csigolyából áll, ám ezek a csigolyák igencsak árulkodóak. A kutatók CT segítségével 3 dimenziós képet alkottak az egyik csigolyáról, és összehasonlították annak részleteit a később élt, már igencsak elterjedt halgyíkokéval. Bár eleinte ellentmondásosnak tűnt a kőzet kora miatt, hogy valóban halgyík csigolyák legyenek ezek, a részletes vizsgálat bebizonyította, hogy már ugyanolyan jól alkalmazkodott ez az ősi állat a vízi életmódhoz, mint a fiatalabb geológiai korokban élt halgyíkok. A csigolyák növekedése is azt mutatta, hogy a vízi életmóddal járó gyorsabb anyagcsere már ekkor is jellemezte ezeket az állatokat. A csigolyaméret alapján az egykori halgyík mintegy 3 méter hosszú lehetett, a korabeli óceán csúcsragadozói közé tartozhatott.

A maradványok a Sassenfjorden déli partján lévő területen kerültek elő, ahol a kis vadászkunyhók közelében egy gyors folyású folyócska vágja át az ősi kőzetekből felépült hegyeket, feltárva a 250 millió éve még a tengerfenéken elhelyezkedett üledéket. Ahogy a folyócska a könnyebben erodálódó iszapkő réteget eltakarította, szabaddá váltak azok a mészkő konkréciók (összetömörödött kőzetgumók), amelyek a kövületeket tartalmazzák. Ezek úgy keletkeztek, hogy az egykori tengerfenékre lesüllyedt, elpusztult állat teteme körül meszes kiválás kezdett kialakulni, amely aztán fokozatosan bevonta a tetemet, megőrizve annak alakját is.

A vizsgált csigolya CT felvétele
Forrás: Current Biology

 

A kutatók az ősi halgyík maradványain túl csontos halak és különleges, krokodilszerűnek látszó kétéltűek kövületeit is azonosították. A terület igen gazdag tengeri élővilág maradványait őrizte meg a triász korai időszakából.

A halgyíkot tartalmazó kőzet geokémiai elemzése igazolta, hogy azok kb. 2 millió évvel a nagy kihalás után keletkeztek, vagyis a bennük lévő kövület kb. 250 millió éves lehet. Ennek hatására azonban felmerül: lehet, hogy nem is a nagy kihalás során megürült ökológiai fülke késztette arra ezeket az ősi gyíkokat, hogy visszatérjenek a tengerekbe, hanem inkább túlélői voltak a kihalásnak? Az óceánokban zajló evolúció üteme alapján az a valószínű, hogy legalább egyes csoportjaik már a perm végi kihalás előtt visszatértek a vízbe, s a kihalási hullám ahhoz járulhatott hozzá, hogy egyre sokszínűbbé vált és elterjedt ez az állatcsoport.

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

A kapott adatok alapján részletesebben megérthetjük legközelebbi rokonaink evolúcióját, és úgy tűnik, nagyobbak a különbségek köztük, mint eddig tudtuk.

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Még a növényeken kis mennyiségben jelen lévő neonikotinoid rovarirtó is súlyos hatású lehet mind a hím, mind a nőstény poszméhek szaporodási biológiájára.

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Magyar kutatók tárták fel, hogy hol helyezkedik el az ember kedvenc barátja társadalmi hálónkban.

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Az emberfaj csontmaradványát Tajvan szigetén találták meg, ez az eddigi legdélebbi lelet ezen rokonunktól.

Kullancsok: a lakosság segítségét kérik a kutatók

Kullancsok: a lakosság segítségét kérik a kutatók

Már okostelefonos alkalmazás is segíti az adatgyűjtést.

National Geographic 2025. áprilisi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlapNational Geographic 2025. februári címlapNational Geographic 2025. márciusi címlapNational Geographic 2025. áprilisi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket