Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Tudomány

Rejtőzködés és feltűnősködés – az álcázás sokszínűbb, mint hinnénk

2023.05.17.Pribéli Levente
National Geographic Magyarország

Ha álcázásról van szó, az elsők között a kaméleon és a botsáska jut az eszünkbe. A valaminek vagy valamilyennek tűnés művészete azonban egészen meglepő és jóval kevésbé közismert jelenséget és stratégiákat is tartogat. Lássunk néhány példát!

Hangyaboglárka
Forrás: Pribéli Levente

 

A darázslepke és a zengőlegyek ártalmatlanok, feltűnő fekete-sárga mintázatuk azonban ennek az ellenkezőjét sugallja. Mivel erősen emlékeztetnek a valóban kellemetlen élményeket okozó (vagy akár halálos) darazsakra, a ragadozóknak bölcs dolog elkerülni őket – vagyis az ilyen mintázatot. Ezt a fajta utánzást Bates-féle mimikrinek nevezik. Tulajdonképpen potyázásról van szó, a veszélytelen utánzók az utánzottak farvizén, jelentős többletenergiát megspórolva nyernek védelmet, hiszen nem kell „költséges” fullánkok növesztésével és méreganyagok termelésével bajlódniuk.

Darázslepke
Forrás: Pribéli Levente

A mimikri célja azonban nem csak a megtévesztés lehet. Ha mind az utánzott, mind az utánzó faj valóban rossz ízű, mérgező, netán veszélyes, akkor a Müller-féle mimikriről van szó. Ez esetben az utánzás mindkettőjük szempontjából előnyös lesz: így a rájuk veszélyt jelentő lények, ragadozóik könnyebben megtanulják majd, hogy az adott mintázatot, szín- és formakombinációt érdemes elkerülni. Minél több valóban kerülendő sárga-fekete mintájú lény járja az erdőket és mezőket, annál többel találkoznak a ragadozók. Ezáltal számtalan lehetőség nyílik arra, hogy rossz tapasztalatokat szerezzenek, ezzel növekedjen mind az utánzók, mind az utánzottak védettsége. Ha kevesen vannak, ez a jelzés nem fog akkora biztonságot nyújtani. (Aki pedig ismeri a fullánkos rovarokat is előszeretettel fogyasztó gyurgyalagokat, tudhatja, hogy elég ügyes és felkészült ragadozó ellen hiába bármiféle sárga-fekete minta…)

A Bates-féle mimikri hatékonysága is gyakoriságfüggő, de épp fordított módon. Itt átverésről van szó, hiszen egy ártalmatlan lény veszélyesnek adja ki magát. Ez bizonyos mértékig nem jelent gondot, azonban ha túl gyakorivá válik, még az utánzott is rosszul jár. Egy idő után hiteltelenné lesz az adott jelzés, ugyanis túl sok álveszélyes egyed esetén a ragadozóknak nem lesz nyomós okuk arra, hogy távol tartsák magukat az adott mintázattól. Bizonyos arányok esetén viszont nincs gond, tehát itt stabilizáló visszacsatolás működik.

A hangyabogáncs törpearaszoló (Eupithecia graphata) beleolvad a sziklákba, melyeken gyakran pihen.
Forrás: Pribéli Levente

A mintázatokon túl sok élőlény kommunikációjában meghatározó szerepe van a szagoknak (fajon belüli kommunikáció esetén feromonokról beszélünk). A szénhidrátok a szervezetünkön belül is betöltenek jelző szerepet, de az egyedek és fajok közötti kommunikációban is fontosak sok élőlénynél. A hangyák például ezek segítségével ismerik fel egymást. Ahol viszont van egy jel, ott megjelenhetnek csalók is. Közéjük tartoznak a hangyaboglárka lepkék (nyitóképünkön látható), melyek hernyói hangyaszagot árasztanak, az ezzel megtévesztett hangyák pedig önkéntes alapon (tudatlanul, esetenként mégis komoly áldozatot vállalva) bolyaikba viszik őket. Enélkül a „segítség” nélkül a hangyaboglárkák már hernyó korukban elpusztulnának, esélyük sem lenne lepkévé válni. A bolyban ellátást kapnak vagy önkiszolgáló módon a hangyautódokat fogyasztják.

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket