Péter, Katalin, Roberta2025. április 29., kedd
Tudomány

Aranyszínű kövületek

National Geographic Magyarország

Kiderült, minek köszönhetik különleges ragyogásukat egy német lelőhely kövületei.

Forrás: University of Texas / Sinjini Sinha

Egyes fosszíliák keletkezése során az egykori élőlény sejtjeinek helyét olyan ásványok töltik ki, amelyek ragyogó aranyszínt kölcsönöznek az ősmaradványnak. A legtöbb esetben ez az ásvány a pirit, a bolondok aranya, amitől különösen látványos, aranyszínűvé válik a kövület. Azonban, ahogy nem mind arany, ami fénylik, nem is mind pirit – egy német kőzetformáció palájában lévő aranyszínű kövületekről nemrégiben kiderült, hogy nem a pirit teszi őket ilyen széppé.

Hallgatók nézegetik a posidonia-palából előkerült halgyíkok ősmaradványait.
Forrás: University of Texas / Rowan Martindale

 

A Texasi Egyetem (Austin) szakemberei és kollégáik vizsgálták meg a posidonia-pala (Posidonienschiefer), e rendkívüli megtartású leletekkel teli, mintebgy 183 millió éves kőzetformáció kövületeit és arra jutottak, hogy a különleges aranyszínt a kövületté válás szintén különleges körülményeinek köszönhetik e leletek. A korábbi elképzelések szerint a maradványok egy olyan időszakban képződtek, amikor az óceánban különösen oxigénszegény körülmények uralkodtak, s ez a tulajdonság tette lehetővé a részletek megőrzését. Konkrétan azt, hogy miféle körülmények szülték e kövületeket, eddig nem vizsgálták, hisz mindenki azt hitte, kivétel nélkül piritből állnak a fosszíliák.

Egy gyönyörű aranyszínű ammonitesz a posidonia-palából
Forrás: Peter Hyks CC BY NC 2.0

A kora jura időszaki tengeri élővilág legkiválóbb megtartású kövületei megértése szempontjából is fontos ez a felfedezés, hisz így kiderül, miféle szerep jutott az oxigénnek e körülmények létrejöttében. Rowan Martindale, a kutatás résztvevője elmondta: „Ha elmégy a kőfejtők valamelyikébe, a fekete palában lévő aranyszínű ammoniteszek tűnnek majd fel. Azonban a kínlódásaink ellenére se sikerült piritet kimutatni ezekben a kövületekben. Még a teljesen aranyszínűek is foszfátásványokból és sárga kalcitból állnak. Ez pedig gyökeresen megváltoztatja e híres lelőhelyről alkotott nézeteinket.” A szakemberek az Earth-Science Reviews folyóiratban publikálták a kutatási eredményeket.

A különleges kőzetrétegben olyan kiváló állapotú maradványok kerültek elő, mint a halgyík-embrió, a tintahal a tintazsákjával együtt, vagy épp homár. A kövületképződés körülményeinek megismerése céljával mintegy 70 ősmaradványt vizsgáltak meg, amelyek elárulták: elsődlegesen foszfátásványoknak köszönhetően maradtak fenn, még akkor is, ha a kövületet magában foglaló palában számtalan pirit-csomócskát találtak. Hiába töltöttek a szakemberek napokat a mikroszkópba bámulva, a kövületekben csak elenyésző mennyiségű piritkristály bukkant fel, miközben körülötte a palában sok száz.

Nem mind arany és még csak nem is pirit, ami fénylik.
Forrás: University of Texas / Rowan Martindale

Az, hogy a pirit és a foszfátásványok eltérő helyeken találhatóak, különösen fontos a kövületté válás körülményeinek megismerésében. Míg a pirit létrejöttéhez oxigénhiányos környezet kell, addig a foszfátok kirakódásában fontos feladata van az oxigének. Ez alapján, bár a tengerfenéken valóban oxigénhiányos állapotok uralkodhattak, s ez fontos volt a dögevők távoltartásában és akadályozta a lebomlást is, azért arra is szükség volt, hogy a kövületalkotó ásványok létrejöttekor némi oxigén lekeveredjen e rétegekbe. Bár az oxigénhiányos környezet lehetőséget biztosított a gyorsabb fosszilizálódásra, ahhoz, hogy kivételes állapotúvá válhassanak e maradványok, már az oxigénnek jutott fontos szerep. Emellett az oxigén volt az, amelynek hatására különösen csillogóvá váltak a maradványok.

Veszélyesen csökken az európai talajok széntartalma

Veszélyesen csökken az európai talajok széntartalma

A csökkenés a kontinens élelmiszer-biztonságát és klímaváltozás elleni fellépését is súlyos veszélybe sodorhatja.

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

A kapott adatok alapján részletesebben megérthetjük legközelebbi rokonaink evolúcióját, és úgy tűnik, nagyobbak a különbségek köztük, mint eddig tudtuk.

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Még a növényeken kis mennyiségben jelen lévő neonikotinoid rovarirtó is súlyos hatású lehet mind a hím, mind a nőstény poszméhek szaporodási biológiájára.

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Magyar kutatók tárták fel, hogy hol helyezkedik el az ember kedvenc barátja társadalmi hálónkban.

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Az emberfaj csontmaradványát Tajvan szigetén találták meg, ez az eddigi legdélebbi lelet ezen rokonunktól.

National Geographic 2025. áprilisi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlapNational Geographic 2025. februári címlapNational Geographic 2025. márciusi címlapNational Geographic 2025. áprilisi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket