Péter, Katalin, Roberta2025. április 29., kedd
Tudomány

Különleges holdkráterek

National Geographic Magyarország

Naprendszerünkben rendszeresek lehetnek a csillagközi térből érkező égitestek, ezek időnként akár krátereket is létrehozhatnak.

Forrás: Önök küldték / Schmall Rafael

Elég régóta világos, hogy a különböző bolygórendszerek születése körüli kaotikus időszakokban, és néhány későbbi, gravitációs zavarokkal járó időszakban egyes égitestek kiszakadhatnak saját rendszerükből, és csillagközi útra kelhetnek. Ma már ismerünk olyan exobolygót, amely nem tartozik csillaghoz. Az elmúlt években két Naprendszeren kívüli égitestet is felfedeztünk (az Oumuamua, és a 2I/Borisov üstökös), amelyek áthaladtak a Naprendszer belső régióján, e felfedezés számos új kutatásnak adott alapot és lehetőséget. Születtek olyan számítások is, amelyek alapján feltételezhető, hogy távolról sem annyira ritkák e látogatók, mint korábban gondoltuk. A különféle becslések alapján évente 1-70 közti ilyen égitest haladhat át Naprendszerünkön. De ha még csak évente egy is jut, akkor is van annak esélye, hogy valamelyik telibe találja a Holdat.

Nemrégiben egy kutatás során azt vizsgálták meg, hogy vajon találhatunk-e olyan holdkrátert, amelyet egy Naprendszeren kívüli égitest hozott létre, és ha igen, miként. A kutatók számításai szerint 5 efféle kráternek kell lennie a Holdon, abból kiindulva, hogy az ismert csillagközi látogató égitestek gyakorisága miatt kb. 900 millió évente csapódhat egy-egy a Holdnak, illetve a Merkúrnak. A kutatók olyan tulajdonságokat vettek számba, amelyek alapján leszűrhető, mely kráterek körében érdemes keresni a Naprendszeren kívüli égitestek becsapódásával születetteket.
Olyan tulajdonságokat vizsgáltak, mint a kráterek kora, a becsapódás miatt létrejött olvadék, vagy épp a kráter elhelyezkedése. Arra jutottak, hogy azok a fiatal, kis méretű, ám nagy mennyiségű olvadékot tartalmazó kráterek a leginkább esélyesek, amelyek távol vannak a Hold sarkvidékeitől. Az efféle kráterek esetében 100-szor nagyobb esélye van annak, hogy Naprendszeren kívüli égitesttől erednek, mint a random módon kiválasztott kráterek esetében.

A legtöbb holdkráter a Naprendszer korai időszakában, az első egymilliárd évben jött létre, mivel akkor voltak olyan kaotikusak a viszonyok, amikor a kósza kisbolygók, üstökösmagok a Naprendszer belsejébe tévedtek; vagyis e kráterek öregek. Ezzel szemben a csillagközi térből érkező égitestek mennyiségét tekinthetjük állandónak, ezek akár évmilliárdok óta úton lehetnek, nem befolyásolja őket az, hogy mi zajlott a Naprendszerben.

A csillagközi objektumok igen nagy sebességgel közlekednek, a becsapódásuk is igen nagy sebességű – a becslések szerint akár több mint 100 kilométer per másodperc is lehet. Ennek hatására a kráterekben megolvadó kőzet mennyisége is nagyobb lesz a kráter méretéhez mért arányaiban.

A kráterek területi eloszlása is függ attól, hogy milyen égitesttől származik. Ez könnyen érthető, ha arra gondolunk, hogy a kisbolygóink a Naprendszer keringési síkjában keringenek, a csillagközi objektumokat viszont semmi ilyesmi nem köti.
Nehézséget egyedül az jelenthet, ha az Oort-felhőből származó hosszú periódusú üstökös becsapódási kráterétől kell elkülöníteni egy csillagközi objektumét, ezek mind a sebességükben, mind az érkezési szögükben hasonlóak lehetnek ugyanis.

Ezek a szempontok hozzásegíthetnek minket ahhoz, hogy valamikor majd a következő holdutazások során, az ezek alapján kiválasztott kráterekből kőzetmintákat hozzunk és azokat megvizsgálva nagyobb biztonsággal el tudjuk dönteni, vajon a saját Naprendszerünk szülötte, vagy egy távoli látogató hozta létre az adott krátert. Ha sikerül ilyen krátert találni, és azonosítani benne a becsapódott csillagközi égitest maradványát, az igen izgalmas tudományos lehetőséget rejtene magában.

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

Elkészült az emberszabású majmok referenciagenomja

A kapott adatok alapján részletesebben megérthetjük legközelebbi rokonaink evolúcióját, és úgy tűnik, nagyobbak a különbségek köztük, mint eddig tudtuk.

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Hátráltatják a beporzók szaporodását a rovarirtók

Még a növényeken kis mennyiségben jelen lévő neonikotinoid rovarirtó is súlyos hatású lehet mind a hím, mind a nőstény poszméhek szaporodási biológiájára.

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Milyen is valójában a kapcsolatunk a kutyákkal?

Magyar kutatók tárták fel, hogy hol helyezkedik el az ember kedvenc barátja társadalmi hálónkban.

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Újabb gyenyiszovai leletet azonosítottak

Az emberfaj csontmaradványát Tajvan szigetén találták meg, ez az eddigi legdélebbi lelet ezen rokonunktól.

Kullancsok: a lakosság segítségét kérik a kutatók

Kullancsok: a lakosság segítségét kérik a kutatók

Már okostelefonos alkalmazás is segíti az adatgyűjtést.

National Geographic 2025. áprilisi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlapNational Geographic 2025. februári címlapNational Geographic 2025. márciusi címlapNational Geographic 2025. áprilisi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket