Ella, Linda, Levente, Katalin2025. február 13., csütörtök
Tudomány

Félmillió ember halála követhette a keselyűk eltűnését

National Geographic Magyarország

Indiában az 1990-es években szinte teljesen kipusztultak a keselyűk, a hiányuk miatt pedig az emberek kerültek súlyos helyzetbe.

Hindu keselyű
Forrás: inaturalist

Az indiai keselyűk esete egy olyan példa, amelynek segítségével könnyebb megérteni, miért is van szükségünk a saját túlélésünk miatt minden olyan élőlényre, amely körülöttünk él. A keselyű igazi „nemszeretem” állat, a halállal asszociálják, ami annak köszönhető, hogy eltakarítja a dögöket. Ezzel pedig sokkalta nagyobb hasznot hajt, mint azt gondolhatnánk – ez persze igaz más dögevőkre is.

Indiában az 1990-es évek közepétől félelmetes sebességgel kezdtek pusztulni a keselyűk, és mintegy 10 éven át rejtély volt, hogy miért. A korábbi mintegy 50 millió keselyűből álló állomány pár év alatt néhány ezerre csökkent.

2004-ben derült ki, hogy egy gyógyszer-hatóanyag felhasználásához köthető a dolog. A diklofenák sokkal olcsóbbá vált, és emiatt 1994-ben bekerült az állattenyésztők által használt szerek közé, ám senki sem tudta, hogy e szer a keselyűket megöli.

A diklofenákkal kezelt állatok tetemeit elfogyasztó madarak veséje leállt, majd emiatt elpusztultak. Ez volt a történelem legnagyobb arányú és leggyorsabb madárpusztulása.

Tovagyűrűző következmények

Innentől azután megállíthatatlanok voltak a következmények. A tetemek, amelyeket korábban a keselyűk gyorsan és hatékonyan eltakarítottak, hosszú időre kinn maradtak a szabadban, a veszettséget terjesztő kóbor kutyák, patkányok lakmároztak és szaporodtak belőlük.

A bomló tetemek sokszor a vizekbe szivárgó fertőző anyagokkal csökkentették tovább az Indiában amúgy se túl magas ivóvíz-higiénia szintjét. A kutya és a patkány ugyan vonzódott a tetemekhez, ám jóval kevésbé hatékonyan tudják azokat eltakarítani, mint az erre szakosodott keselyű.

Mindkettő megeszi a dögöt, ám nem egyforma hatékonyan.
Forrás: inaturalist

Indiában a dögkutak (amik csak nevükben kutak, inkább afféle tetem-szeméttelepek) a városok külterületein vannak, és egy nemrégiben elvégzett összehasonlító felmérés arra jutott, hogy ezek környékén különösen jelentősen gyarapodtak az emberi halálesetek. Emellett ugyanakkor, amikor a keselyűket elpusztító állattenyésztési gyakorlat megkezdődött, megnőtt a veszettség elleni védőoltások vásárlása is, illetve bizonyítottan romlott a vízminőség.

A kutatók az elemzések során arra jutottak, hogy a keselyűk hiányával magyarázható emberi halálozás a korábban keselyűk lakta helyeken évente kb. 104 ezer fővel, mintegy 4 százalékkal nőtt. A 600 régió adatain elvégzett elemzésekbe beleszámítottak minden olyan tényezőt, ami összefügghet a halálozással, például a kórházak számát, a vízminőséget, de még az időjárási tényezőket is. Azokon a helyszíneken, ahol korábban nem éltek keselyűk, a halálozási adatok változatlanok maradtak.

Mérhető gazdasági kár

A keselyűk pusztulásának gazdasági „árát” is kiszámították, ez a 2000-2005 időszakban évi 69,4 milliárd dollár volt, vagyis ennyi gazdasági veszteséget okozott a madarak majdnem tökéletes kihalása. 2006-ban, miután a káros hatások kiderültek, az indiai kormány betiltotta a diklofenák állatgyógyászati alkalmazását, ám a keselyűk már valószínűleg sosem nyerhetik vissza korábbi életterüket. E madár csak igen lassan képes szaporodni, emiatt nem is nőhet a népessége.

A tetemektől elsöprő többségében ma is hasonló módon szabadulnak meg, mivel akár az elásásuk, akár a tetemek égetésére szolgáló intézményekbe juttatásuk és elégetésük nagy költséget jelent annak, aki az állat gazdája volt.

Az indiai keselyűpusztulást akár természetes kísérletként is felfoghatjuk, ami igencsak intő példát jelent mindenféle ökológiai átalakulás esetére. Fontos lenne tanulni belőle, és mindent megtenni azért, hogy az egyensúly fennmaradjon azokban az esetekben, ahol ma még van esély a korábbi természetes rend fenntartására.

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

Magyar kutatók találtak módszert a világjárványok vizsgálatára

A szakértők olyan módszert dolgoztak ki, amely egyszerre több egyéni tulajdonság tükrében vizsgálja a pandémiák hatását.

Volt, amikor Európában is éltek hópárducok

Volt, amikor Európában is éltek hópárducok

A hópárducok ma Közép-Ázsia hegyeiben honosak, ám a jégkorszakban még az Ibériai-félsziget és a mai Franciaország területén is éltek.

Magyar kutatók fedeztek fel új anyagállapotot

Magyar kutatók fedeztek fel új anyagállapotot

A különleges anyagállapot vizsgálata hozzájárulhat a precíziós technológia fejlődéséhez.

Afrikát elhagyva új vércsoportjaink alakultak ki

Afrikát elhagyva új vércsoportjaink alakultak ki

A 120 ezer évre visszamenő elemzés szerint a ma meglévő vércsoportokhoz még a neandervölgyiek is hozzájárultak.

Úgy tűnik, a hangyáktól a közlekedés terén is tanulhatunk

Úgy tűnik, a hangyáktól a közlekedés terén is tanulhatunk

A hangyák mozgása segítheti az önvezető járművek rendszerének optimális közlekedését megszervezni.

National Geographic 2025. januári címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

22 200 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlapNational Geographic 2024. áprilisi címlapNational Geographic 2024. májusi címlapNational Geographic 2024. júniusi címlapNational Geographic 2024. júliusi címlapNational Geographic 2024. augusztusi címlapNational Geographic 2024. szeptemberi címlapNational Geographic 2024. októberi címlapNational Geographic 2024. novemberi címlapNational Geographic 2024. decemberi címlapNational Geographic 2025. januári címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket